Wybory parlamentarne 2019. Czym zajmuje się Sejm i Senat? Funkcje, uprawnienia, obrady. Ilu jest posłów i senatorów?

Parlament RP jest organem władzy ustawodawczej w naszym kraju. Jest dwuizbowy: izbą niższą jest Sejm, a izbą wyższą – Senat. Łącznie zrzesza 560 członków, z czego 100 to senatorzy, a 460 – posłowie na Sejm. Liczba członków obu izb Parlamentu RP została określona w Konstytucji RP.

Sejm i Senat obradują osobno, jednak art. 114 Konstytucji określa przypadki, kiedy obie izby obradują razem, tworząc Zgromadzenie Narodowe, które zwołuje marszałek Sejmu.

Kadencja Sejmu i Senatu trwa 4 lata i co tyle odbywają się wybory parlamentarne. Uściślając – kadencja nowo wybranego Sejmu rozpoczyna się wraz z jego pierwszym posiedzeniem, które zwołuje Prezydent RP, a kończy w przeddzień posiedzenia Sejmu wybranego na kolejną kadencję. Kadencja Senatu zaczyna się i kończy w tych samych terminach, co kadencja Sejmu.

Zarówno wybory do Sejmu, jak i do Senatu są powszechne, równe, bezpośrednie i tajne, a organizuje je i przeprowadza Państwowa Komisja Wyborcza. Jedyną różnicą jest to, że wybory do Sejmu odbywają się w okręgach wyborczych, zaś wybory do Senatu – w jednomandatowych okręgach wyborczych. W wyborach do Sejmu stosuje się zasadę proporcjonalności, zgodnie z którą każda partia otrzymuje mandaty proporcjonalnie do liczby uzyskanych głosów.

Obie izby Parlamentu RP spełniają określone funkcje, ale nie wszystkie przysługują zarówno Sejmowi, jak i Senatowi.

Sejm w Polsce spełnia cztery funkcje:

• ustrojodawczą – w jej ramach ma możliwość uchwalania Konstytucji lub wprowadzania w niej zmian
• ustawodawczą – w jej ramach stanowi ustawy i uchwały, a tym samym określa podstawowe kierunki działalności państwa; na mocy tej funkcji Sejm upoważnia też Prezydenta RP do ratyfikowania i wypowiadania niektórych ustaw międzynarodowych
• kreacyjną – na mocy której może powoływać członków wchodzących w skład organów państwowych
• kontrolną – dzięki której sprawuje kontrolę nad rządem

Spośród tych czterech funkcji, Senatowi RP nie przysługuje funkcja kontrolna.

Sejm obraduje pod przewodnictwem Marszałka Sejmu, a posiedzenia mają miejsce zwykle co drugi lub trzeci tydzień. Jedynie w wakacje i w okresie świąteczno-noworocznym przerwy w posiedzeniach Sejmu są dłuższe. Obrady Sejmu są jawne, ich transmisje można oglądać online, są też tłumaczone na język migowy.

Konstytucyjnymi organami Sejmu RP są komisje sejmowe oraz Marszałek Sejmu, zaś regulamin Sejmu wprowadził również Prezydium Sejmu i Konwent Seniorów. Z kolei Kancelaria Sejmu jest organem wspierającym w zakresie prawnym, organizacyjnym, technicznym i finansowym.

Uprawnienia Sejmu pozwalają mu wypełniać przysługujące mu funkcje. W związku z tym do prac Sejmu należy m.in.:

• uchwalanie ustaw
• udzielanie wotum zaufania Radzie Ministrów lub samodzielne powołanie rządu w przypadku wotum nieufności
• rozpatrywanie sprawozdań podległych mu urzędów
• debata nad wykonaniem przez rząd ustawy budżetowej i udzielanie lub nie absolutorium
• powoływanie komisji śledczych

Sejm wybiera i powołuje:

• zastępcę przewodniczącego i członków Trybunału Stanu
• sędziów Trybunału Konstytucyjnego
• członków Krajowej Rady Sądowniczej
• 2 członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
• 3 członków Rady Mediów Narodowych
• 3 członków Rady Polityki Pieniężnej
• Rzecznika Praw Obywatelskich
• Rzecznika Praw Dziecka
• Prezesa Najwyższej Izby Kontroli
• Prezesa Narodowego Banku Polskiego (na wniosek Prezydenta RP)
• Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych
• członków Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej

Sejm może też samodzielnie ustalać stan faktyczny w sprawach dotyczących podległej mu administracji oraz podstawowych dziedzin życia społecznego, a także porównywać go ze stanem nakazanym przez prawo. Ma także prawo żądania informacji w danej sprawie, a także obecności osób, które sprawują podlegające sejmowej kontroli urzędy na posiedzeniach lub komisji. W ten sposób może oceniać postępowanie, a także wyrażać opinie i przekazywać sugestie, co jednak nie jest prawnie wiążące.

Poseł na Sejm ma też prawo do interpelacji i zapytań poselskich kierowanych do ministrów oraz prezesów Rady Ministrów, NIK lub NBP – ci, zgodnie z prawem, muszą odpowiedzieć na nie w ciągu 21 dni.

Wreszcie każdy poseł na Sejm ma prawo podjąć interwencję poselską, by załatwić sprawę wyborców lub zapoznać się ze stanem jej rozpatrywania. Interwencja może zostać podjęta zarówno w organie administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, jak i w zakładzie lub przedsiębiorstwie państwowym, a także w jednostkach gospodarki niepaństwowej.

Senat zbiera się zwykle co dwa tygodnie na posiedzeniach plenarnych, a na każdym z nich pracuje nad kilkoma ustawami, które przekazał mu Sejm. Wysłuchiwane są sprawozdania z prac komisji senackich, następuje dyskusja, a po jej zamknięciu następuje głosowanie, po którym Senat podejmuje uchwałę w sprawie rozpatrywanej ustawy.

Konstytucyjne organy Senatu RP to Marszałek Senatu i komisje senackie, zaś Regulamin Senatu RP wprowadził Prezydium Senatu i Konwent Seniorów.

Do uprawnień Senatu należą m.in.:

• zatwierdzanie uchwalanych przez Sejm ustaw
• inicjatywa ustawodawcza
• występowanie do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach dot. zgodności prawa z Konstytucją
• wyrażanie zgody na zarządzenie przez Prezydenta RP referendum ogólnokrajowego
• prawo wystąpienia do Marszałka Sejmu z wnioskiem o przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego
• podejmowanie uchwał o przyjęciu lub odrzuceniu sprawozdań podległych organów

Senat powołuje też:

• 2 senatorów do Krajowej Rady Sądowniczej
• 2 członków Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej
• 3 członków Rady Polityki Pieniężnej
• 1 członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Dodatkowo Senat wybiera ławników Sądu Najwyższego, a wraz z Sejmem uchwala zmiany w Konstytucji RP oraz uchwala ustawy o wyrażeniu zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej (2/3 głosów).

Wiemy już, czym zajmują się posłowie i senatorowie, a kto może nimi zostać? By ubiegać się o mandat poselski lub senatorski, należy mieć bierne prawo wyborcze, czyli prawo wybieralności. By ubiegać się o miejsce w Sejmie, należy, najpóźniej w dniu wyborów ukończyć 21 lat. By zostać senatorem, najpóźniej w dniu wyborów trzeba ukończyć 30 lat.

W wyborach parlamentarnych nie mogą brać udziału m.in. osoby pozbawione praw publicznych lub ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu oraz pozbawione praw wyborczych na mocy prawomocnego orzeczenia Trybunału Stanu. Biernego prawa wyborczego nie mają też osoby skazane prawomocnym wyrokiem sądu na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub za umyślne przestępstwo skarbowe.

W jednych wyborach nie można kandydować równocześnie do Sejmu i do Senatu.