Wszystkie dzieła Gustawa Herlinga- Grudzińskiego wydano w 15 tomach. Wybrane utwory pisarza znajdują się w kanonie lektur szkolnych

18 lipca na Zamku Królewskim w Warszawie odbyło się uroczyste podsumowanie zakończenia edycji „Dzieł zebranych” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. W wydarzeniu wzięli udział m.in. Marta Herling, córka Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, minister Gliński, delegacja z Włoch pod przewodnictwem ministra kultury Gennaro Sangiuliano, a także przedstawiciele Wydawnictwa Literackiego, Biblioteki Narodowej oraz Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.

Oddajemy dziś cześć niezwykłej postaci polskiej kultury. Wybitnemu literatowi, bacznemu obserwatorowi rzeczywistości, wszechstronnemu publicyście, autorowi niezapomnianych opowiadań, ale wszyscy wiemy, że także człowiekowi, który był ponadto wszystko, człowiekowi niezłomnemu, który był autorytetem i pełnił rolę jednego z kilku symbolicznych ministrów kultury Polski w tamtym czasie - powiedział minister kultury.

Wskazał, że „tylko dzięki współpracy dwóch państw, dzięki współpracy instytucji polskich i włoskich, ten projekt mógł być zrealizowany”, a obecność na wtorkowej uroczystości włoskiego ministra kultury nie jest przypadkowa.

To jest uhonorowanie Herlinga-Grudzińskiego, ale także państwa pracy, tego wszystkiego, co dzisiaj możemy zaprezentować i symbolicznie podsumować - powiedział Gliński.

Minister Sangiuliano stwierdził, że „postać Herlinga-Grudzińskiego stanowi idealną syntezę dwóch aspektów”.

To jest synteza XX wieku, ze wszystkimi jego tragediami, dlatego że Herling-Grudziński walczył z nazistami, ale później był więźniem łagrów, a zatem był antyfaszystą, jednocześnie antykomunistą. W ten sposób dał świadectwo wartości, jaką jest wolność - podkreślił.

Inicjator wydania „Dzieł zebranych”, opiekun tej spuścizny, prof. Włodzimierz Bolecki podkreślił, że wydanie „Dzieł zebranych” nie byłoby możliwe bez współpracy kilkudziesięciu osób - edytorów, redaktorów, bibliotekarzy, dokumentalistów i patronów tego przedsięwzięcia.

Jak mówił podczas spotkania, „Herling-Grudziński żył na pograniczu dwóch światów pojałtańskiej Europy - Europy Zachodniej i Europy Wschodniej”, doświadczył eksterminacji nazistowskiej i bolszewickiej, a żył w Europie, która sobie zupełnie z tego faktu nie zdawała sprawy, co więcej nie dopuszczała do wiadomości prawdy o tym, co zdarzyło się na Wschodzie.

Prof. Bolecki podkreślił, że Herling-Grudziński to „świadek historii XX w., a równocześnie pisarz, który nieustannie stawiał pytania metafizyczne, egzystencjalne, który pytał o istotę chrześcijaństwa, o teologiczną relację chrześcijaństwa i judaizmu, o stosunek Kościoła do rzeczywistości społecznej”.

Dodał, że Herling-Grudziński był „pisarzem dwóch języków, dwóch kultur i dwóch ojczyzn”.

Podczas uroczystości głos zabierali także m.in. prezes zarządu Wydawnictwa Literackiego Anna Zaremba-Michalska, dyrektor Instytutu Badań Literackich PAN dr hab. Grzegorz Marzec oraz zastępca dyrektora Biblioteki Narodowej Julia Konopka-Żołnierczuk.

Patronat honorowy nad uroczystością objął prezydent Andrzej Duda. Spotkanie zorganizowano wspólnymi siłami Wydawnictwa Literackiego i Zamku Królewskiego w Warszawie, Biblioteki Narodowej oraz Instytutu Badań Literackich PAN. Patronem medialnym był Program 2 Polskiego Radia.

Minister kultury Włoch ocenił, że Herling-Grudziński jest także „syntezą kultury włoskiej i polskiej”.

Poprzez jego refleksje jesteśmy w stanie zbudować pewną podstawę coraz ściślejszej, coraz bardziej intensywnej współpracy między Polską i Włochami - powiedział Sangiuliano.

Przypomniał, że pisarz był więźniem łagru w Jercewie, a także walczył pod Monte Cassino. Był - jak dodał - „stęsknionym za ojczyzną emigrantem politycznym, który nie zdecydował się jednak na powrót do rządzonej przez komunistów Polski”.

Jak zauważył, w Polsce twórczość Herlinga-Grudzińskiego była znana dzięki wydawnictwom podziemnym.

Swoją ukochaną ojczyznę Herling-Grudziński mógł odwiedzić dopiero po upadku rządów komunistycznych. Zmarł w Neapolu, który pokochał, gdzie mieszkał i pracował od 1955 r. Tam też pozostawił swoje niezwykle interesujące i bogate archiwum - mówił minister.

Podkreślił, że Herling-Grudziński „był jednym z najwybitniejszych polskich pisarzy, intelektualistów XX w.” i „obrał za przedmiot swego pisarstwa opór stawiany przez człowieka różnorodnym postaciom nicości, totalitaryzmom, religijnemu zwątpieniu, poczuciu egzystencjalnego osamotnienia oraz instrumentalizacji życia”.

Marta Herling, córka pisarza, opiekunka jego dorobku powiedziała, że czuje wielkie wzruszenie.

Dziś łączą się dwa światy – życia i twórczości mojego ojca, Polska i Włochy. Ten hołd ma dla mnie wielkie znaczenie - podkreśliła.

Wyraziła wdzięczność za to, że „Herling-Grudziński jest pomostem pomiędzy naszymi narodami”.

Edycja krytyczna dzieł zebranych, której ukończenie dziś świętujemy, to kamień milowy w literaturze polskiej i powszechnej. Za to godne przedsięwzięcie należy się dozgonna wdzięczność Wydawnictwu Literackiemu, redaktorom i badaczom, którzy zrealizowali je dzięki swojemu zaangażowaniu, wspaniałemu kierownictwu pana prof. Włodzimierza Boleckiego - powiedziała Marta Herling.

Minister kultury Włoch zwrócił uwagę, że mieszkający od 1955 r. w Neapolu Herling-Grudziński „miał niemało trudności także we Włoszech”. Wspominał, że kiedy w 1958 r. pierwszy raz we Włoszech ukazał się „Inny świat”, „niektórzy przedstawiciele partii komunistycznej, uważali, że Herling-Grudziński powinien wyjechać z Włoch, żądali jego wyjazdu, dlatego że w tamtym okresie opinia publiczna była zdominowana we Włoszech przez komunistów”.

Pochodzący z Neapolu minister Sangiuliano wyraził radość z tego, że Herling-Grudziński podkreślał swoją „neapolitańskość”.

On doskonale zrozumiał charakter naszego miasta, w jakiś sposób umiał się wtopić w tę kulturę neapolitańską, do tego stopnia, że mówił, że jest neapolitańskim Polakiem czy też polskim Neapolitańczykiem - powiedział Sangiuliano.

Edycja krytyczna „Dzieł zebranych” obejmuje piętnaście tomów, które ukazywały się w Wydawnictwie Literackim w latach 2009–2021 pod redakcją prof. Włodzimierza Boleckiego, historyka literatury i wybitnego znawcy twórczości pisarza oraz pod patronatem honorowym Lidii Croce-Herling, Benedetto Herling, Marty Herling, Very Michalski-Hoffmann, Wojciecha Karpińskiego i Francesco Cataluccio.

Tom pierwszy ukazał się w rocznicę 90. urodzin pisarza, a publikacja tomu ostatniego zakończyła Rok Gustawa Herlinga-Grudzińskiego – ustanowiony przez Sejm RP w setną rocznicę urodzin pisarza.

„Dzieła” obejmują całość twórczości Herlinga-Grudzińskiego – oprócz tekstów znanych już wcześniej i publikowanych znalazły się w nich utwory rozproszone, artykuły, wywiady, a także teksty archiwalne. Wydanie jest gruntownym edytorskim opracowaniem, wprowadzającym nową wiedzę z zakresu biografii pisarza, jego znaczenia w literaturze polskiej, na emigracji i w kraju, recepcji jego utworów – także za granicą, podstawowych problemów i ewolucji jego twórczości. Tomy zostały opatrzone przypisami, notami edytorskimi, bibliografiami pierwodruków, recepcją poszczególnych wydań, opisami rękopisów, fotografiami, skanami dokumentów, indeksami.

Prace nad edycją trwały – wliczając okres przygotowań – blisko piętnaście lat, a ich powstanie nie byłoby możliwe, gdyby nie praca kilkudziesięciu osób: badaczy, naukowców, edytorów oraz wsparcie ze strony IBL PAN i grant Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.

Inicjatywą towarzyszącą projektowi wydawniczemu było porządkowanie i digitalizacja archiwum pisarza w Neapolu przez Bibliotekę Narodową, finansowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Prace inwentaryzacyjne, finansowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przeprowadzono w latach 2010, 2012-2013 i 2015. W ich wyniku powstała baza danych archiwum zawierająca informacje o:

• bezcennych rękopisach,
• korespondencji,
• materiałach biograficznych i autobiograficznych,
• materiałach warsztatowych,
• oraz licznych nagraniach audiowizualnych,
• fotografiach i wycinkach prasowych pozostałych po wybitnym pisarzu, eseiście i krytyku literackim.

Do tej pory w e-bookach ukazały się cztery pierwsze tomy edycji krytycznej „Dzieł zebranych Gustawa Herlinga-Grudzińskiego” pod redakcją prof. Włodzimierza Boleckiego.

„Inny świat” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego od lat widnieje w kanonie lektur szkolnych. Ta poruszająca autobiograficzna powieść to zapiski obrazujące łagrową rzeczywistość. Zestaw pytań jawnych na maturę ustną z języka polskiego 2024 przewiduje 4 pytania dotyczące tej książki:

1. Jakie znaczenie ma tytuł dla odczytania sensu utworu? Omów zagadnienie na podstawie „Innego świata” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
2. Literatura jako świadectwo pamięci. Omów zagadnienie na podstawie „Innego świata” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
3. Jak zachować człowieczeństwo w sytuacji ekstremalnej? Omów zagadnienie na podstawie „Innego świata” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
4. Moralność obozowa jako wynik zniewolenia człowieka. Omów zagadnienie na podstawie „Innego świata” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.