USA: Niemal cały Senat chce "rozwiązania sprawy mienia ofiar Holokaustu w Polsce"

Inicjatorami listu jest senator Tammy Baldwin z Partii Demokratycznej oraz Republikanin Marco Rubio.

- Teraz nadszedł czas, gdy ostatni ocaleni z Holokaustu wciąż żyją, by poprzeć nasze słowa sensownym działaniem. Zachęcamy do podejmowania śmiałych inicjatyw, które pomogą Polsce w rozwiązaniu tego problemu tak szybko, jak to możliwe – piszą amerykańscy senatorowie.

- W marcu 2018 r. 59 senatorów USA wystosowało pismo do premiera Polski, wzywając do przyjęcia ustawodawstwa, które spełniałoby standardy tzw. Deklaracji terezińskiej, poprzez stworzenie procesu dochodzenia roszczeń prowadzonego w sposób sprawiedliwy, kompleksowy i niedyskryminacyjny. Senatorowie powołują się na ustawę JUST (Justice for Uncompensated Survivors Today), która ma na celu objęcie państw odpowiedzialnością za wypełnianie obietnic złożonych ocalałym z Holokaustu.

Dalej amerykańscy senatorowie określający się jako „zagorzali zwolennicy sojuszu polsko-amerykańskiego, zwracają się do Pompeo z apelem „o śmiałe i szybkie działanie, by pomóc Polsce w kompleksowym rozwiązaniu tego problemu”

- My tu byliśmy najbardziej mordowanymi ofiarami w czasie II wojny światowej. I nigdy się nie zgodzimy na jakiekolwiek wypłaty dla kogokolwiek z tego powodu, jakiekolwiek odszkodowania - mówił w maju premier Mateusz Morawiecki, komentując wówczas kwestie zwrotu mienia Holokaustu. - Otóż są zobowiązania finansowe: wobec Polski i Polaków, a Polska żadnych zobowiązań nie ma. I to zarówno z punktu widzenia prawa, jak i z punktu widzenia elementarnej moralności i przyzwoitości. To nam należy zapłacić, to nam są niektórzy na zachód od polskich granic winni dziesiątki, setki miliardów euro czy dolarów, może nawet więcej niż bilion. My nie jesteśmy nikomu nic winni - podkreślał z kolei Jarosław Kaczyński na majowym pikniku patriotycznym w Pułtusku.

W ustawie Just chodzi o „oszacowania natury i zakresu narodowych praw albo wcielanych w życie polityk dotyczących identyfikacji, zwrotu lub restytucji przejętego w czasach Holocaustu mienia”. Izba Reprezentantów Kongresu USA przyjęła ją w 2018 r. przez aklamację. Ma ona pomóc ofiarom Holokaustu i ich spadkobiercom w odzyskaniu zagrabionego majątku.

Światowa Organizacja do spraw Restytucji Mienia Żydowskiego (WJRO) z zadowoleniem przyjęła głosowanie w Kongresie. Ustawa budzi jednak silne emocje wśród polskiej prawicy, ponieważ w JUST i w Deklaracji Terezińskiej (którą podpisał w imieniu Polski nieżyjący już sekretarz stanu w kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Władysław Bartoszewski w 2009 r.) istnieje pojęcie własności bezspadkowej (ang. heirlees property). Wskazuje się, że w ten sposób podmioty niemające bezpośredniego związku z ofiarami Zagłady będą mogły przypisywać sobie prawo do ich mienia. Wielkim pytaniem pozostaje zatem, czy Polska będzie zobowiązana do wypłaty odszkodowań za takie mienie osobom roszczącym sobie do niego pretensje.

- W lutym br. w Warszawie z radością przyjęliśmy pańskie (red. Mike’a Pompeo) publiczne oświadczenie wzywające Polskę do podjęcia odpowiednich kroków w celu restytucji mienia prywatnego należącego do ofiar Holokaustu, ich rodzin i innych, którym został on skonfiskowany w czasach komunizmu. Odpowiedź premiera Morawieckiego na pańskie uwagi, w której premier powiedział, że Polska rozwiązała już ten problem, bardzo nas zasmuciła. Jak pan wie, problem ten nie został rozwiązany i nie zniknie sam z siebie - uważają autorzy listu, który ma być odczytany w Departamencie Stanu USA.

Jest to silny i ponadpartyjny głos Senatu USA, na który Polska prawdopodobnie będzie musiała ponownie odpowiedzieć. Tymczasem niemiecki minister spraw zagranicznych, Heiko Maas podczas niedawnych obchodów 75. rocznicy Powstania Warszawskiego ponownie uznał odpowiedzialność Niemiec za okrucieństwa II wojny światowej, wykluczył jednak wypłatę jakichkolwiek reparacji wojennych, powtarzając stanowisko Niemiec, że ta kwestia jest |”zamknięta dla Niemiec".