Zwolnienie z pracy. Niezbędnik pracownika: okres wypowiedzenia, zaległy urlop, ekwiwalent pieniężny, świadectwo pracy

Umowę o pracę rozwiązać można na trzy sposoby:

• za porozumieniem stron (to znaczy pracodawcy i pracownika),
• z zachowaniem okresu wypowiedzenia,
• bez zachowania okresu wypowiedzenia.

W każdym przypadku umowa o pracę powinna być rozwiązana na piśmie. Gdy pracodawca wypowiada pracownikowi umowę o pracę na czas nieokreślony lub rozwiązuje umowę o pracę bez wypowiedzenia - wówczas ma prawny obowiązek wskazać przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy. W sytuacji, gdy pracodawca wypowiada umowę o pracę lub ją rozwiązuje bez wypowiedzenia, musi w wypowiedzeniu dodać pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy.

Rozwiązanie umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia powoduje, że umowa nie wygasa natychmiast, lecz po upływie określonego terminu.

Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na okres próbny wynosi:

• 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,
• 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie,
• 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące.

Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony i umowy o pracę zawartej na czas określony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:

• 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
• 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,
• 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.

Już po dokonaniu wypowiedzenia umowy o pracę pracodawca oraz pracownik mogą ustalić wcześniejszy termin rozwiązania umowy (ustalenie takie nie zmienia trybu rozwiązania umowy o pracę).

Jeżeli wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę (na czas określony lub nieokreślony) następuje z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo z innych przyczyn niedotyczących pracowników - wówczas pracodawca może, w celu wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę, skrócić okres trzymiesięcznego wypowiedzenia, najwyżej jednak do jednego miesiąca. W takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia.

Warto wiedzieć, że w związku z wypowiedzeniem umowy o pracę pracodawca może zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy (wykonywania obowiązków) do upływu okresu wypowiedzenia. Zwolnienie pracownika z obowiązku świadczenia pracy oznacza, że pracownik nie musi w tym czasie wykonywać obowiązków (przychodzić do pracy), ale zarazem nie pomniejsza to należnej mu pensji.

Jeśli wypowiedzenia umowy o pracę dokonał pracodawca, a okres wypowiedzenia wynosi co najmniej dwa tygodnie, wówczas pracownikowi przysługuje zwolnienie na poszukiwanie nowej pracy (są to dni płatne, tzn. nie obniżają wysokości należnej pensji).

Na poszukiwanie nowej pracy przysługują:

• 2 dni robocze – w okresie dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia,
• 3 dni robocze – w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia.

W niektórych sytuacjach możliwe jest także rozwiązanie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia.

Dotyczy to przez wszystkim zwolnienia dyscyplinarnego (dyscyplinarki). Zgodnie z Kodeksem pracy, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:

• ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
• popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu,
• zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia może nastąpić także wskutek długotrwałej nieobecności pracownika. Kodeks pracy dopuszcza taką możliwość, jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:

• dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
• dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową,
• w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn trwającej dłużej niż 1 miesiąc.

Jednocześnie Kodeks pracy zastrzega, że rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może nastąpić w razie nieobecności pracownika w pracy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem (w okresie pobierania z tego tytułu zasiłku), a w przypadku odosobnienia pracownika ze względu na chorobę zakaźną – w okresie pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku.

Dodatkowo przepisy stanowią, że rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może nastąpić po stawieniu się pracownika do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności.

Rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia może nie tylko pracodawca, ale także pracownik. Kodeks pracy przewiduje taką możliwość w dwóch sytuacjach.

Po pierwsze, jeśli zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie pracownika w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe.

Z trybu bez wypowiedzenia pracownik może skorzystać także wtedy, gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika. W takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Pracownik, który rozwiązuje umowę o pracę bez wypowiedzenia, powinien pisemnie podać przyczyny uzasadniające zastosowanie takiego trybu.

Co do zasady pracownik w okresie wypowiedzenia umowy o pracę jest obowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop (zaległy i bieżący), jeżeli w tym okresie pracodawca udzieli mu urlopu. Decyzja w sprawie przyznania urlopu leży w gestii pracodawcy. Jeśli pracownik nie wykorzysta wszystkich przysługujących mu dni urlopowych - wówczas za dni, które nie wykorzystał, przysługuje mu ekwiwalent pieniężny.

Ekwiwalent to nic innego jak pieniężne wynagrodzenie za dni urlopowe, które pracownikowi przysługiwały, a których nie mógł wykorzystać w trakcie trwania stosunku pracy. Ekwiwalent wylicza pracodawca (kadrowa, dział kadr) mnożąc niewykorzystane godziny urlopowe (1 dzień to 8 godzin urlopu) przez wartość godziny ekwiwalentowej.

W związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy pracodawca jest obowiązany wydać pracownikowi świadectwo pracy w dniu, w którym następuje ustanie stosunku pracy (czyli ostatniego dnia okresu wypowiedzenia). Jeżeli z przyczyn obiektywnych wydanie świadectwa pracy pracownikowi albo osobie przez niego upoważnionej w tym terminie nie jest możliwe, pracodawca w ciągu 7 dni od dnia upływu tego terminu przesyła świadectwo pracy pracownikowi lub tej osobie za pośrednictwem poczty.

Świadectwo pracy dotyczy okresu lub okresów zatrudnienia, za które dotychczas nie wydano świadectwa pracy. Warto pamiętać, że wydanie świadectwa pracy nie może być uzależnione od uprzedniego rozliczenia się pracownika z pracodawcą.

W świadectwie pracy znajdują się informacje dotyczące: okresu i rodzaju wykonywanej pracy, zajmowanych stanowisk, trybu rozwiązania albo okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy, a także inne informacje niezbędne do ustalenia uprawnień pracowniczych i uprawnień z ubezpieczenia społecznego. W świadectwie zamieszcza się także wzmiankę o zajęciu wynagrodzenia z powodu egzekucji komorniczej, jeśli takie zajęcie miało miejsce. Na żądanie pracownika w świadectwie dodaje się także informację o wysokości i składnikach wynagrodzenia oraz o uzyskanych kwalifikacjach.

W ciągu 14 dni od otrzymania świadectwa pracy pracownik może wystąpić z wnioskiem do pracodawcy o sprostowanie (skorygowanie) informacji podanych w tym dokumencie.

Jeśli uważamy, że rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z naruszeniem naszych praw - warto skonsultować się z prawnikiem (można skorzystać z bezpłatnej porady prawnej - lista punktów).

Reakcja rynku pracy na inflację [WIDEO]

Ted