Wysługa lat w 2020 roku. Komu przysługuje dodatek za wysługę lat. Ile wynosi ten dodatek. Jak obliczyć staż pracy uprawniający do wysługi?

Jeszcze dziesięć czy dwadzieścia lat temu dodatek stażowy, potocznie zwany wysługą lat, był bardzo popularny w przedsiębiorstwach. Pracownicy w nich zatrudnieni wiedzieli, że co miesiąc mogą liczyć na stały dodatek, który z każdym przepracowanym rokiem był wyższy. Teraz wysługa lat jest wypłacana w budżetówce.

Dodatek za wieloletnią pracę nie ma charakteru powszechnego, czyli nie należy się każdemu pracownikowi.

- W kodeksie pracy nie ma przepisów, które wskazywałyby na uprawnienia pracownicze związane z długoletnią pracą w zakresie uprawnień do wynagrodzenia. Niemniej są pracownicy, którzy mogą liczyć na dodatkowe pieniądze z tego tytułu, czyli na tzw. dodatek stażowy. Przysługuje on pracownikom urzędów państwowych, samorządowych, sądów i prokuratur oraz nauczycielom - zaznacza Waldemar Adametz z Państwowej Inspekcji Pracy.

W pozostałych przypadkach dodatek stażowy uzależniony jest od decyzji pracodawcy. Jeśli zechce wypłacać pracownikom w każdym miesiącu dodatkowe pieniądze, to zapis o tym, że w danej firmie będzie wypłacany dodatek stażowy, pracodawca może wprowadzić do wewnątrzzakładowych dokumentów. Mowa tutaj np. o regulaminie pracy lub zakładowym układzie zbiorowym pracy albo w przypadku pracodawców niezobowiązanych do ustalenia regulaminu - o samej umowie o pracę. Pracodawca wskazuje tu jakie okresy zatrudnienia wlicza się do stażu pracy

Jeżeli szef nie zapisze w regulaminie pracy czy w zakładowym układzie zbiorowym pracy, że zatrudnionym należy się dodatek stażowy, to nie będzie on wypłacany.

- Dodatek stażowy wypłacany jest co miesiąc, a jego wysokość wzrasta wraz ze stażem pracy - podkreśla Waldemar Adametz.

W przypadku pracowników budżetówki dodatek stażowy przysługuje po kilku latach zatrudnienia w wysokości kilku procent pensji zasadniczej, a potem co roku zwiększa się o 1 proc. np. w Ustawie o pracownikach samorządowych dodatek za wieloletnią pracę przysługuje po 5 latach pracy w wysokości wynoszącej 5 proc. miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek ten wzrasta o 1 proc. za każdy dalszy rok pracy aż do osiągnięcia 20 proc. miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Takie same zasady obowiązują wszystkich członków korpusu służby cywilnej.

Nauczycielom dodatek za wysługę lat należy się już po czterech latach pracy, a pozostałym uprawnionym grupom - po pięciu. W Karcie Nauczyciela zapisano, że dodatek za wysługę lat, w wysokości 1 proc. wynagrodzenia zasadniczego za każdy rok pracy, wypłacany jest w okresach miesięcznych poczynając od czwartego roku pracy. Jednakże nie może on przekroczyć 20 proc. wynagrodzenia zasadniczego. Nauczycielowi pozostającemu jednocześnie w więcej niż jednym stosunku pracy okresy uprawniające do dodatku za wieloletnią pracę ustala się zasadniczo odrębnie dla każdego stosunku pracy.

Z kolei pracownicy sądów i prokuratur tzw. wysługę lat otrzymują po 5 latach pracy w wysokości 5 proc. miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek ten wzrasta o 1 proc. za każdy dalszy rok pracy aż do osiągnięcia 20 proc. miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.

Warto zaznaczyć, że dodatek za staż pracy jest przychodem. Dlatego też podlega zarówno opodatkowaniu, jak również odprowadzane są od niego składki do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (z wyjątkiem okresów niezdolności do pracy bądź pobierania zasiłków).

Dodatek stażowy nagradza ogólny staż pracy, który jest sumą lat przepracowanych u każdego pracodawcy. Wszystkie okresy zatrudnienia trzeba udokumentować świadectwem pracy. Najlepiej od razu w momencie zatrudnienia przekazać pracodawcy wszystkie dokumenty uprawniające do dodatku za wysługę lat. Jeśli jednak pracownik tego nie zrobi, nie znaczy to, że automatycznie traci prawo do dodatkowych pieniędzy. Jeżeli w późniejszym czasie przedstawi dokumenty upoważniające do pobierania wyższego dodatku, szef będzie musiał wypłacić mu wyrównanie obejmujące jednak okres nie dłuższy niż 3 lata wstecz.

Przepisy jasno określają co wlicza się do okresów pracy uprawniających do dodatku za wieloletnią pracę. Są to wszystkie poprzednio zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Mowa tutaj np. o okresach pobierania zasiłku dla bezrobotnych, okresach urlopu wychowawczego czy odbywania zasadniczej służby wojskowej.

Co ważne, dodatek stażowy jest przyznawany za dni, za które należne jest wynagrodzenie oraz za dni nieobecności w pracy z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby albo konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny, za które zatrudniony otrzymuje z tego tytułu zasiłek z ubezpieczenia społecznego (zasiłek chorobowy lub zasiłek opiekuńczy).

Natomiast do stażu pracy uprawniającego do otrzymania dodatku za wysługę lat nie wliczają się okresy zatrudnienia na umowę zlecenie, agencyjną, o dzieło, bo nie podlegają one przepisom kodeksu pracy. Przy obliczaniu wysługi lat nie uwzględnia się też okresu prowadzenia własnej działalności gospodarczej.

Od 1 stycznia 2020 roku dodatek stażowy nie wlicza się już do płacy minimalnej, która obecnie wynosi 2600 zł brutto. To dobra wiadomość dla pracowników legitymujących się długim stażem pracy i otrzymujących płacą minimalną. O potrzebie zmian w tym zakresie od wielu lat mówili m.in. przedstawiciele związków zawodowych i parlamentarzyści, którzy w interpelacjach poselskich zwracali uwagę, że pracownicy z długim stażem pracy dostają niższe stawki wynagrodzenia zasadniczego niż np. zaczynający pracę absolwenci lub osoby z niewielkim doświadczeniem.

Zdarzało się też, że osoby z wysługą 15-20 lat zarabiały tyle samo co pracownicy bez doświadczenia. Działo się tak dlatego, że do minimalnej pensji wliczał im się dodatek za wysługę lat. W takich przypadkach dodatek przysługujący za staż pracy przestał pełnić rolę formy gratyfikacji i uznania pracownika za posiadane przez niego doświadczenie zawodowe związane z długotrwałym zatrudnieniem. Taki stan rzeczy wywoływał poczucie niesprawiedliwości u bardziej doświadczonych pracowników.

Zdaniem ekspertów, wyłączenie dodatku za staż pracy z minimalnego wynagrodzenia za pracę przyczyni się m.in. do zwiększenia motywacji pracowników i ich przywiązania do miejsca pracy. A to jest szczególnie istotne w obecnej sytuacji panującej na rynku pracy. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej szacuje, że przeciętny dochód pracownika sektora publicznego objętego zmianą (tj. otrzymującego wynagrodzenie nieprzekraczające minimalnego wynagrodzenia za pracę i posiadającego co najmniej 5-letni staż pracy) wzrośnie w 2020 roku o ok. 206 zł miesięcznie.

Przypomnijmy, że do ustalania wysokości minimalnego wynagrodzenia, oprócz wspomnianego dodatku za staż pracy, nie wlicza się również dodatku za pracę w nadgodzinach, nagrody jubileuszowej, odprawy emerytalnej i dodatku za pracę w nocy.