Wybory w Hiszpanii. Wygrywają socjaliści. Skrajna prawica w parlamencie. Dla DZ komentuje prof. Małgorzata Myśliwiec

Wyborcze tornado w Hiszpanii
Prof. Małgorzata Myśliwiec

Słowo tornado pochodzi od hiszpańskiego czasownika tornar, które tłumaczy się jako „kręcić się”. Stosuje się je na określenie gwałtownie wirującej kolumny powietrza, będącej jednocześnie w kontakcie z powierzchnią ziemi i podstawą cumulonimbusa. W taki też sposób najprościej opisać przebieg wczorajszego procesu liczenia głosów po wyborach do Kongresu Deputowanych w Hiszpanii. Co kilkanaście minut przedstawiano bowiem kolejne wyniki cząstkowe, które pokazywały nowe możliwości dotyczące potencjalnych układów politycznych, prowadzących do utworzenia centralnego rządu.

Ostatecznie w izbie niższej hiszpańskich Kortezów Generalnych trzynastej kadencji swoją reprezentację będzie posiadało 13 partii politycznych.

Do grupy niewątpliwych zwycięzców należy zaliczyć Hiszpańską Socjalistyczną Partię Robotniczą (PSOE) pod przywództwem aktualnie urzędującego premiera Pedro Sáncheza. W wyborach przeprowadzonych w 2016 roku partia ta uzyskała zaledwie 85 mandatów. Wczoraj: 122. Tym samym Pedro Sánchez, który dziesięć miesięcy temu jako pierwszy premier Hiszpanii po 1975 roku zdobył urząd premiera w drodze konstruktywnego wotum nieufności, znacznie wzmocnił swoją pozycję polityczną. I to zapewne jemu król Filip VI powierzy misję tworzenia rządu.

Drugim zwycięzcą jest centroprawicowa partia Ciudadanos (Cs) Alberta Rivery. W 2016 ugrupowanie to zdobyło 32 mandaty. Wczoraj: 58. Ów sukces zawdzięczają głównie rozczarowaniu wielu obywateli stylem uprawiania polityki przez Partię Ludową (PP). Głównym czynnikiem zniechęcającym wyborców centroprawicy do oddania głosu na tą formację były zapewne ujawnione skandale korupcyjne oraz dość słabe przywództwo Pablo Casado.

Na trzecim miejscu w gronie zwycięzców lokuje się VOX – partia hiszpańskiej skrajnej prawicy pod przywództwem Santiago Abascala. Po raz pierwszy bowiem od 1975 roku tego typu ugrupowanie uzyskało reprezentację w Kongresie Deputowanych. W izbie niższej hiszpańskich Kortezów Generalnych zasiądzie 24 jej reprezentantów.

Czwartym zwycięzcą jest Katalońska Lewica Republikańska (ERC). Napięcie na linii Madryt-Barcelona spowodowało niespotykaną dotąd mobilizację elektoratu katalońskiego. W miastach regionu ustawiały się gigantyczne kolejki do lokali wyborczych, a frekwencja wyborcza była tam niemal o 20% wyższa niż w 2016 roku. Ostatecznie ERC uzyskała 15 mandatów w Kongresie Deputowanych, czyli o 6 więcej niż w poprzednich wyborach. To najwięcej spośród wszystkich partii regionalnych i etnoregionalnych. To jednak także o 3 mandaty mniej, niż w 1986 i 1989 roku uzyskała działająca wówczas w granicach hiszpańskiego prawa Convergència i Unió.

Natomiast w grupie przegranych palma pierwszeństwa przypada bezdyskusyjnie Partii Ludowej (PP). Wspomniane wyżej skandale korupcyjne oraz słabe przywództwo lidera spowodowały znaczny spadek poparcia wyborczego. W 2016 roku była to partia zwycięska, która zdobyła 137 mandatów. Wczoraj uzyskała zaledwie 66.

Kiepski wynik uzyskała także lewicowa koalicja Podemos Unidos. Wewnętrzne podziały i utrata tuż przed wyborami jednego z najbardziej wyrazistych liderów (Íñigo Errejóna) spowodowały, że ugrupowanie Pablo Iglesiasa straciło aż 29 mandatów. W 2016 roku miało ich 71. Od wczoraj zaledwie 42.

Kto zatem będzie rządził Hiszpanią przez najbliższe 4 lata? Niewątpliwie urząd premiera obejmie Pedro Sánchez. Pojawia się jednak pytanie, czy zgodnie z hiszpańską tradycją będzie to rząd mniejszościowy, czy po raz pierwszy w historii hiszpańskiej demokracji po 1975 roku będzie to rząd koalicyjny? Spoglądając na wynik wyborów można założyć trzy scenariusze. Zgodnie z pierwszym: przy wsparciu centroprawicowej partii Ciudadanos, pozostającej formalnie poza strukturą centralnej egzekutywy, powstanie mniejszościowy rząd PSOE. Zgodnie z drugim: Albert Rivera zechce utworzyć z Pedro Sánchezem formalną koalicję, co w hiszpańskiej polityce centralnej będzie niespotykanym dotąd precedensem. Natomiast zgodnie z trzecim: powstanie rząd koalicyjny PSOE z Podemos Unidos oraz reprezentantami partii regionalnych. Prawdopodobnie do utworzenia tego rządu nie będą jednak potrzebni independentyści.

Proces wyłonienia składu Kongresu Deputowanych trzynastej kadencji po 1975 roku miał bez wątpienia bardzo dynamiczny przebieg. Należy wskazać na jego ścisły związek z intensywnymi i niezwykle emocjonującymi zdarzeniami na hiszpańskiej scenie politycznej w okresie pomiędzy 2016 i 2019 rokiem. Ów element można porównać do związku tornada z podstawą cumulonimbusa. Należy także stwierdzić, że proces wyborczy przebiegał bez najmniejszych zarzutów dotyczących legalności jego przeprowadzenia. Wszelkie procedury przeprowadzono zgodnie z przepisami hiszpańskiego prawa wyborczego, a wyniki wyborcze zostały podane do publicznej wiadomości sprawnie i szybko. Ten element można zatem porównać do związku tornado z powierzchnią ziemi, po której zwykle twardo się stąpa.