Współczesny „Bunt barbarzyńców” według prof. Wojciecha Roszkowskiego to wyjątkowa książka

Zachwycający edytorską starannością i bogatą szatą graficzną „Bunt barbarzyńców” jest swoistą kontynuacją „Roztrzaskanego lustra. Upadku cywilizacji zachodniej” – książki, która stała się bestsellerem ubiegłego roku i została wybrana Książką Dekady. Tym razem dalszy ciąg rozmyślań nad kondycją zachodniego świata ujęty został w formie 105 pytań i odpowiedzi.
Czy świat zachodni zwariował? Czym wobec Zachodu jest Rosja? A w jakiej mierze Polska w szczególności jest częścią Zachodu? Dlaczego gospodarki zachodnie pozostają w tyle? Jak zdefiniować „mowę nienawiści”? Czy rzeczywiście w świecie zachodnim trwa wojna kulturowa? Czy można ocalić cywilizację zachodnią poprzez politykę? To tylko przykłady pytań, na które autor odpowiada zwięźle, jasno, niekiedy ironicznie.

Przy czym już od początku lektury łatwo dostrzec renesansową erudycję prof. Roszkowskiego, ekonomisty, polityka, humanisty, historyka, fundatora Instytutu Jagiellońskiego. Prezentując swoją antropologiczną wizję rzeczywistości, prof. Roszkowski zagęszcza ją opiniami uczonych i twórców idei, przywołuje fakty i zdarzenia. Np. odpowiadając na pytanie, jaka była rola chrześcijaństwa w rozwoju cywilizacji zachodniej, autor przypomina mnóstwo postaci i zdarzeń. Tak więc czytamy, że m.in. benedyktyński mnich Eilmer z Malmesbury przeleciał na początku XI wieku ponad sto metrów na rodzaju szybowca. Że pierwszy zegar zbudował około 996 r. matematyk Gerbert z Aurillac, czyli przyszły papież Sylwester II. Wspomina anatoma i geologa duńskiego bł. o. Nielsa Stensena i jezuitę z Dubrownika o. Josipa Boškovicia, który zasłynął jako matematyk i fizyk, współtwórca atomowej teorii materii. Dowodzi, że przyjmowanie chrześcijaństwa przez barbarzyńców po zawaleniu się Imperium Romanum pozwoliło odrodzić cywilizację.
Zaletą książki jest też intelektualna szczerość autora który nie udaje, że ma zdecydowaną odpowiedź na każde pytanie. Kiedy ma wątpliwości, pisze o tym. Czy Europa Środkowo-Wschodnia jest częścią Zachodu? „Każda prosta odpowiedź byłaby myląca” – zaczyna swój wywód prof. Roszkowski. Nie udaje też chłodnego, obiektywnego analityka. Wręcz przeciwnie, podkreśla – i to czasem emocjonalnie - swój konserwatywny punkt oglądu świata. Co nie znaczy, że jest skrajnie jednostronny. „Cywilizacja zachodnia nigdy nie była ideałem. Nie wszystkie elementy jej fundamentów służyły jej rozwojowi, a wiele negatywnych zjawisk w obrębie cywilizacji zachodniej należy zdecydowanie potępić” – czytamy w jednym z rozdziałów. „Nie da się zaprzeczyć, że ludzie wierzący w Boga grzeszą i to często bardzo ciężko, podczas gdy niektórzy agnostycy czy pokojowo nastawieni ateiści potrafią zachowywać Dekalog, nawet się do niego nie przyznając bądź nazywając go »wartościami ogólnoludzkimi«” – czytamy w innym.
Zarazem poddaje surowej krytyce np. ideologię gender czy polityczną poprawność, które powodują, że zwolennicy tradycyjnych wartości są ostro atakowani, a „ze szkół w USA wycofuje się »Przygody Hucka Finna« Marka Twaina z powodu jakichś dialogów, a w Wielkiej Brytanii - z powodu sugestii, że małżeństwo heteroseksualne jest normą”. Inny cytat: „Nazywanie w rodzinie matki i ojca »rodzicem 1« i »rodzicem 2« jest absurdem wołającym o pomstę do nieba”.
Jak widać, jest o książka dla konserwatystów chcących ugruntować swoje poglądy. Dlaczego jednak też dla antykonserwatystów? Bo autor otwiera im pole do polemik. Np. czasem wydaje się, że jego poglądy trochę tonizują ostrość ocen. „Jeśli okaże się, że jakiś ksiądz jest pedofilem, to w jakiej mierze uznamy to za zachowanie typowe dla Kościoła?” – pyta dodając, że pojedyncze zachowania ludzi powinny być „odbierane w kontekście wielkich liczb i częstotliwości”. Można powiedzieć – słusznie. Jednak inni konserwatywni publicyści oraz księża na podstawie choćby irlandzkich doświadczeń zauważają, że pojedyncze przypadki są przenoszone na całe duchowieństwo, że „lawendowa mafia” otwiera drzwi do laicyzacji i ułatwia działanie przeciwnikom Kościoła. Tak bowiem, czy tego chcemy czy nie, działa uogólniająco powszechna społeczna świadomość. Kontrowersje mogą budzić też pochlebne oceny polskich decydentów w kontekście ich reakcji na pandemię czy dość niezrozumiałe zestawianie asertywności z pychą. To ostatnie jest detalem, choć zaskakującym. W każdym razie książka zachęca do polemik.
Można jednak mieć obawy, że prof. Roszkowski ma rację twierdząc, że dziś dialog zastępowany jest dwoma monologami zmierzającymi do pokonania adwersarza. Stąd trudno ocenić, czy antykonserwatyści zechcą polemizować z „Buntem barbarzyńców”. Zawsze jednak można liczyć na konserwatystów, no i na ludzi po prostu ciekawych świata. Choć kto wie, może ludzie z drugiej strony ideowej barykady podejmą rękawicę?
Prof. Wojciech Roszkowski: „Bunt barbarzyńców. 105 pytań o przyszłość naszej cywilizacji”, wyd. Biały Kruk, 312 stron.