Wizjonerzy znad Wisły

Bez ludzi idących pod prąd nigdy nie uda się dokonać rzeczy wielkich. Polska miała to szczęście, że w jej historii co jakiś czas pojawiały się postacie, które nie bały się zaryzykować swego życia i dobrego imienia dlawyższych wartości. Szkoda, że dziś brakuje takich osób - pisze publicystka Monika Florek-Moskal

Ekspert od inflacji
Walka o granice, powstrzymanie nawały bolszewickiej i stworzenie prawdziwego państwa z "trzech nierównych połówek", jak pisał Stefan Żeromski, wymagało nieludzkiego wysiłku. Był rok 1923. W młodym i nie­stabilnym państwie inflacja przeradzała się w hiperinflację. Wynosiła 360 proc. miesięcznie. Za jednego dolara płacono 10 milionów marek. Wtedy na czele rządu stanął Władysław Grabski. Nie był to rząd polityków, ale specjalistów w swoich dziedzinach. Grabski objął stanowisko ministra skarbu. Mąż stanu i fachowiec - tak o nim mówiono. Miał 49 lat, wykształcenie ekonomiczne zdobyte na Sorbonie i niebanalne doświadczenie. Cztery lata wcześniej już pełnił funkcję ministra skarbu. Planował wtedy reformę walutową. Starał się o przeprowadzenie reformy rolnej i powołanie Banku Polskiego. Obejmując po raz drugi urząd premiera, był jedynym politykiem, który mógł wyprowadzić kraj z kryzysu. By móc przeprowadzić reformę, potrzebne były środki finansowe, których w budżecie państwa nie było. Grabski wiedział, że jak najszybciej trzeba wprowadzić ustawodawstwo, które umożliwi mu działanie. W styczniu 1924 r. Sejm uchwalił ustawę dotyczącą naprawy Skarbu Państwa i reformy walutowej. Na jej mocy rządowi Grabskiego przyznano na okres sześciu miesięcy szerokie uprawnienia. Minister skarbu wprowadził wtedy tzw. nadzwyczajny podatek od majątku, który obejmował obywateli. Jednocześnie jednak dokonał znacznej redukcji wydatków państwa. Zmniejszył liczbę pracowników administracji państwowej i urzędów centralnych. Zlikwidował przy tym dotacje z budżetu państwa, ale za to stworzył zasiłki dla bezrobotnych.
Dodatkowe wpływy do budżetu miało przynieść ustanowienie państwowego monopolu w przemyśle spirytusowym i tytoniowym. Udało się. W końcu możliwa stała się reforma walutowa. W miejsce marki polskiej Grabski wprowadził nową, pełnowartościową walutę, złotego. Po niedługim czasie po raz pierwszy w historii II Rzeczypospolitej bilans budżetu okazał się dodatni.

Kurier wolności
Jan Nowak-Jeziorański po udziale w kampanii wrześniowej jako podchorąży artylerii uciekł z niewoli niemieckiej. Wyskoczył z pociągu pod Krakowem. Od tamtej pory nie tylko sam uciekał od wszelkiego zniewolenia, ale także wyciągał z niego Polskę. Szybko trafił do konspiracji. Przecierał szlak kurierski
z Warszawy do Sztokholmu pod pokładem statku wiozącego węgiel. Potem kolejny szlak z Warszawy, przez Sztokholm, aż do Londynu. Jako emisariusz dowództwa AK przywiózł do Londynu raporty do najwyższych władz polskich i brytyjskich. Spotkał się z premierem Winstonem Churchillem i szefem brytyjskiej dyplomacji Anthonym Edenem. Z przerażeniem obserwował, jak zmienia się stosunek zachodnich aliantów do Polski pod naciskiem Stalina. I nie godził się na to. Podczas Powstania Warszawskiego redagował anglojęzyczny serwis w powstańczym radiu Błyskawica. W przeddzień kapitulacji z rozkazu gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego wyruszył do Londynu. Po wojnie pracował w radiu BBC, a potem w Radiu Wolna Europa. 3 maja 1952 r. w siedzibie radia w Monachium poprowadził pierwszą audycję w języku polskim. Mieszkając przez lata za granicą, dbał o interesy Polski.

Kiedy po 1976 r. przeprowadził się do Stanów Zjednoczonych, został konsultantem Rady Bezpieczeństwa Narodowego. Udzielał wtedy Jimmy’emu Carterowi rad dotyczących Polski i Europy Wschodniej. Aktywnie angażował się w działania polskiej opozycji. W latach 90. był zagorzałym orędownikiem wejścia Polski do NATO. Przekonywał Billa Clintona o słuszności rozszerzenia sojuszu. Dzień, w którym Senat USA ratyfikował przyjęcie Polski do NATO, nazwał najważniejszym dniem w swoim życiu. Kiedy w 2002 r. na stałe zamieszkał w Warszawie, nie spoczął na laurach jako emerytowany kurier z Warszawy, ale aktywnie włączył się w życie polityczne, komentował wydarzenia i promował integrację Polski z Unią Europejską.

Poeta na urzędzie
Poeta, publicysta, artysta. Ernest Bryll. Kiedy w 1991 r. został ambasadorem Polski w Dublinie, zaczynał nawiązywać relacje dyplomatyczne od nowa - był pierwszym ambasadorem wyzwolonego z komunistycznego jarzma kraju w Irlandii. Wcześniej Irlandczycy nie uznawali naszego komunistycznego rządu. W Irlandii wiedziano, że jest poetą. Razem z żoną Małgorzatą przetłumaczyli na język polski prastare poematy i wiele wierszy. Nie spodziewał się, że właśnie dzięki temu uda mu się namówić irlandzkie banki do zakładania swoich przedstawicielstw w Polsce. Kiedy spotykał się z "najwyższymi" z banków irlandzkich, okazało się, że finansowały one reprinty najstarszych ksiąg irlandzkich, a on doskonale wiedział, co te księgi zawierają. Dyskutował o irlandzkiej kulturze i poezji, bo znał ją doskonale. Opowiadał o kulturze polskiej, a potem starał się wracać do spraw bankowych. Na jednym ze spotkań usłyszał: "Wszystko załatwione. Tam, gdzie jest wiedza i kultura, warto zakładać banki".

I stało się. Bo jak powtarza Ernest Bryll, ambasador musi umieć dobrze opowiedzieć o swoim kraju, a nie tylko - choćby najlepiej - urzędować.
Premier na kryzysy
Przeprowadził polską gospodarkę od komunizmu do wolnego rynku. Leszek Balcerowicz, wicepremier i minister finansów w pierwszym niekomunistycznym rządzie. Jak przyznaje, działał w polityce po to, żeby Polska jak najszybciej mogła odejść od ustroju, który ją paraliżował i tworzył wiele wypaczeń. Nie dbał o popularność, narażając się później na hasła "Balcerowicz musi odejść". Jest planistą, innowatorem, wizjonerem. W efekcie realizacji planu Balcerowicza w ciągu półtora roku udało się zdławić hiperinflację z poziomu 685,8 proc. do 60 proc. rocznie. Kurs walutowy złotego został urealniony, stał się wymienialny. Przeprowadzono reformę bankowości, systemu podatkowego i ubezpieczeniowego. Taki sposób przeprowadzenia transformacji później naśladowały inne państwa. Pod koniec swojego urzędowania 16 grudnia 1991 r. podpisał układ stowarzyszeniowy z EWG, co otworzyło Polsce drzwi do integracji z Europą.

Nieustannie przekonywał, że Polska potrzebuje szybszych reform, by ludzie mogli działać we własnym interesie i w interesie kraju. Jako prezes Narodowego Banku Polskiego przekonywał, że wejście Polski do UE i zmierzanie w kierunku wspólnej waluty otwiera przed krajem nowe możliwości rozwoju.

Wnioski
Władysław Grabski, Jan Nowak-Jeziorański, Ernest Bryll i Leszek Balcerowicz to ludzie, których wypowiedzi oraz działania wpływały i wpływają na ocenę polskiej gospodarki oraz Polski na świecie. Czy dzisiaj takich osób jest za mało? Żyjemy nie tylko w czasach kryzysu gospodarczego, ale także kryzysu wartości. Brakuje chęci do poświęceń. Ekonomiczny liberalizm znalazł się w defensywie, ale na co dzień królują permisywizm moralny i mentalność konsumpcyjna. Niewielu jest polityków, którzy chcą iść pod prąd i swoim nazwiskiem znaczyć nie tylko ścieżkę własnej kariery, lecz także drogę rozwoju Polski. Czasem można mieć wrażenie, że - jak pisał Adam Mickiewicz - po huku, po szumie, po trudzie, wzięli dziedzictwo cisi, ciemni, mali ludzie. Na szczęście już coraz bardziej dojrzewamy do tego, żeby każdy Polak swoją postawą sprawiał, by Polska liczyła się w zglo­ba­li­zo­wanym świecie.