Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B) – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

WZW B: co to?

Wirusowe zapalenie wątroby typu B jest schorzeniem wątroby mogącym doprowadzić do stałego nosicielstwa i być przyczyną marskości wątroby oraz nowotworów złośliwych. Bardzo często ostra postać WZW B występuje u niemowląt i u młodszych dzieci. Wirus HBV sprawia, że w organizmie namnażają się wirusowe białka w błonie komórek wątroby.

Okres wylęgania się wirusowego zapalenia wątroby typu B wynosi zwykle od 60 do 90 dni. Największe znaczenie w zakażeniu ma naruszenie ciągłości tkanek i kontakt uszkodzonej skóry lub śluzówek z krwią, lub wydzielinami ciała. U noworodków jest możliwość przeniesienia zakażenia z matki na dziecko podczas porodu oraz z zakażonych członków rodziny przebywających we wspólnym domu. U młodzieży oraz u osób dorosłych do zakażenia może dojść drogą kontaktów seksualnych bądź przy używaniu niewysterylizowanych igieł.

WZW B, a więc żółtaczka wszczepienna typu B może zostać wyeliminowana, ale może też przetrwać całe życie. Badania wykazują, że wirus HBV jest nawet 100 razy bardziej zakaźny aniżeli wirus HIV. Nie wszyscy chorzy ciężko chorują. Czasami nawet przez całe życie mogą czuć się dobrze oraz nie mieć żadnych objawów uszkodzenia wątroby.U pozostałych chorych może się natomiast rozwijać ciężka postać choroby: marskość, niewydolność lub nowotwór. Postać przewlekła choroby rozwija się u około 5 proc. osób zakażonych wirusem. O przewlekłym WZW B mówi się, gdy zakażenie wirusem utrzymuje się powyżej pół roku.

Przyczyny wirusowego zapalenia wątroby typu B
Zapalenie wątroby typu B to rezultat bliskiego kontaktu z uszkodzonym naskórkiem, krwią oraz z błonami śluzowymi zakażonego. Żeby doszło do zakażenia wystarczające są nawet śladowe ilości krwi. Mogą być one nawet niedostrzegalne. Do zakażenia WZW B może dojść podczas hospitalizacji oraz w placówkach medycznych podczas:

• Przetoczenia krwi.
• Przetoczenia środków krwiopodobnych zakażonych wirusem HBV.
• Pobierania krwi i kontaktu z zakażonymi igłami lub strzykawkami.
• Wizyty u dentysty wykonującego borowanie lub skaling.
• Przeszczepu narządu od osoby zakażonej HBV.
• Dializy.
• Badania endoskopowego

Poza placówkami medycznymi wirusowym zapaleniem wątroby typu B można zarazić się również w:

• Salonach fryzjerskich i kosmetycznych podczas różnych zabiegów takich jak np. przekłuwanie uszu
• Miejscach, gdzie przeprowadzana jest akupunktura, jeśli igła będzie zakażona.
• Salonie tatuażu, jeśli sprzęt będzie źle odkażony.
• Miejscach, gdzie leczy się pijawkami.

Przeszczep wątroby:

Wyklucza się natomiast następujące czynniki, jakie nie mają wpływu na WZW B:

• Całowanie się.
• Karmienie piersią.
• Kaszel.
• Kichanie.
• Używanie tych samych talerzy, szklanek i sztućców co inne osoby.
• Pokarmy.
• Woda.
• Przytulanie.
• Podanie ręki.

Wirusowym zapaleniem typu B można zarazić się na drodze stosunku seksualnego z osobą zakażoną, która się nie zabezpiecza. Może to być również stosunek analny lub oralny.Do zakażenia dochodzi w wyniku kontaktu ze spermą lub wydzieliną z pochwy, a więc bardzo ważne jest używanie prezerwatyw.

Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu B

To, jakie są objawy wirusowego zapalenia wątroby typu B w konkretnym przypadku uzależnione jest od ilości wirusów znajdujących się w organizmie zakażonej osoby oraz od formy jego układu odpornościowego. Główne objawy podane są poniżej.
Objawy zwiastunowe wirusowego zapalenia wątroby typu B nie wyróżniają się zazwyczaj niczym szczególnym. Najczęściej są to objawy grypopodobne. Pacjenci zwykle skarżą się na: ból mięśni, ból stawów, wysoką temperaturę, ogólne osłabienie i zmęczenie. Mogą też pojawić się: bóle brzucha, nudności, wymioty albo brak apetytu. Jest to rezultat powiększającej się wątroby.
Objawy zaawansowanego wirusowego zapalenia typu B to: mocz o barwie piwnej, jasny stolec, żółtaczka, powiększona śledziona i wątroba, ból w prawym podżebrzu. Poza tym pojawiają się objawy ze strony innych narządów: zmiany w EKG, zapalenie trzustki, anemia. Rzadko pojawia się postać nadostra wirusowego zapalenia wątroby typu B, gdy zachodzi konieczność przeszczepu wątroby.
Objawy przewlekłego zapalenia wątroby typu B, do jakich zaliczają się: krwawienie z dziąseł i nosa, świąd skóry, rozszerzone naczynia krwionośne.

Szczególnie dokuczliwe są objawy choroby powiązane z uszkodzeniem komórek wątroby:

• Utrata apetytu.
• Rozpieranie i pobolewanie pod prawym łukiem żebrowym.
• Nudności i wymioty.
• Gorączka.
• Zmęczenie.
• Opuchlizna brzucha.
• Ból brzucha.
• Uczucie ciężkości.
• Ciemny mocz.
• Bóle stawów.
• Wysypka.
• Wodobrzusze
• Żółtaczka.

Diagnostyka WZW B

W celu rozpoznania wirusowego zapalenia wątroby typu B przeprowadza się wywiad lekarski oraz wykonuje badania dodatkowe. Są to badania:

• Biochemiczne: ASPAT, ALAT, ALP, bilirubina, GGTP.
• Serologiczne: antygeny i przeciwciała HBc, HBe, HBs.
• Pomocnicze: badanie krzepliwości, OB, morfologia, białko.
• Oznaczenie DNA wirusa w surowicy jakościowo oraz ilościowo.
• Obrazowe i histopatologiczne: biopsja, ultrasonografia, badanie rentgenowskie.
• Specjalistyczne w przypadku marskości wątroby.

Leczenie WZW B

Nie istnieje metoda leczenia, która pozwala wyeliminować wirusa HBV z organizmu. Zalecenia są podobne do tych, jakie stosuje się w leczeniu wirusowego zapalenia wątroby typu A. Chory powinien odpoczywać w łóżku, nie przeciążać wątroby oraz ograniczyć żadną aktywność fizyczną. Bardzo ważne jest też stosowanie lekkostrawnej diety, picie dużej ilości wody i unikanie alkoholu i tytoniu. Jeśli choroba się rozwija to podaje się środki farmakologiczne. Pozwala to na ograniczenie rozmnażania się wirusa w organizmie. Zazwyczaj jest to lamiwudyna lub interferon alfa. Należy dbać o to, by przewlekła postać wirusowego zapalenia wątroby typu B nie doprowadziła do marskości wątroby lub do raka wątrobokomórkowego.

Podjęcie właściwego leczenia jest niezwykle ważne, ponieważ zapobiega groźnym następstwom. Podawane leki hamują replikację wirusa w organizmie zakażonego, dodatkowo mobilizując układ odpornościowy. Wirusowe zapalenie wątroby nadal często wykrywane jest już w zaawansowanym stadium choroby. Niektórzy mogą być nosicielami nawet przez 20 lat i nie zdawać sobie z tego sprawy. Dlatego tak istotne jest to, by leczenie rozpocząć od razu po wykryciu choroby i nie dopuścić do rozwoju stanu przewlekłego choroby.

Leczenie trwa zazwyczaj 48 tygodni. Wówczas chorzy biorą tabletki oraz otrzymują zastrzyki 1 raz w tygodniu. Sam wirus może po jakimś czasie powrócić. Najpierw pojawia się w komórkach organizmu, a następnie dostaje się do wątroby. Mimo to leczenie należy prowadzić, aby nie dopuścić do rozprzestrzeniania się choroby. Wówczas nie będzie on działać zbyt destrukcyjnie na wątrobę. Regularnie należy kontrolować, czy wirus nie pojawił się w organizmie. Jeśli jest skutecznie leczony to nie ma go we krwi.

Elementy wpływające na przejście ostrego wirusowego zapalenia wątroby typu B w zapalenie przewlekłe to:

• Płeć, gdyż głównie można zaobserwować taką tendencję wśród mężczyzn.
• Osoby starsze.
• Zakażenie okołoporodowe.
• Zakażenie we wczesnym dzieciństwie.
• Bezżółtaczkowy przebieg ostrego okresu choroby.
• Immunosupresja.

Niezwykle istotna jest profilaktyka w wirusowym zapaleniu wątroby typu B.Obejmuje ona:

• Badanie dawców krwi na obecność HBV.
• Rejestrowanie każdego nowego zachorowania.
• Dokładne sterylizowanie sprzętu medycznego.
• Używanie jednorazowego sprzętu medycznego.
• Używanie rękawiczek jednorazowych.
• Szczepienie ochronne przeciwko WZW B obejmujące obowiązkowo wszystkie noworodki, zanim zostaną wypisane ze szpitala (I dawka, II i III dawka podawane są kolejno w 2. i w 7. miesiącu życia.
• Szczepienie ochronne dla wszystkich pracowników służby zdrowia, pacjentów przed operacją bądź innymi, inwazyjnymi zabiegami medycznymi.

Kluczowe jest to, by wielorazowy sprzęt i narzędzia uszkadzające ciągłość skóry i innych tkanek były wysterylizowane. Sprzęt jednorazowy nie może być stosowany częściej niż na 1 pacjenta. Zasady te muszą być na równi przestrzegane w podmiotach leczniczych, jak i w miejscach, gdzie oferuje się usługi upiększania ciała. W studiach tatuażu oraz w gabinetach kosmetycznych również może bowiem występować prawdopodobieństwo przerwania ciągłości tkanek.

Szczepionka na WZW B

Szczepienia na WZW B są aktualnie najbardziej efektywnym sposobem zapobiegania zakażeniu. Na rynku farmaceutycznym dostępne są rekombinowane szczepionki przeciwko WZW B, w jakich znajduje się oczyszczone białko powierzchniowe przygotowane metodami inżynierii genetycznej. Występują one jako szczepionki pojedyncze na WZW B lub jako szczepionki połączone, czyli szczepionki WZW A i WZW B. Mogą być również dostępne jako szczepionki wysokoskojarzone 6 w 1: przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Hib oraz WZW B w jednym wkłuciu stosowane w szczepieniu małych dzieci.

Dla osób zdrowych wystarczą 3 dawki szczepionki, w przedziale: 0-1-6 miesięcy. Nie ma wówczas potrzeby sprawdzania przeciwciał oraz podawania dawek przypominających. Jeśli sytuacja jest wyjątkowa to można zastosować schemat przyspieszony, 0-7-21 dzień i dawka uzupełniająca po 12 miesiącach. Drugą opcją w schemacie przyspieszonym jest możliwość 0-1-2-12 miesięcy. Pacjenci z chorobami przewlekłymi oraz z zaburzeniami układu odpornościowego powinny obowiązkowo sprawdzać poziom przeciwciał i brać dawki przypominające.

Standardowe szczepienie gwarantuje ochronę u ponad 96 proc. zdrowych noworodków, dzieci i młodzieży oraz u ponad 90 proc. zdrowych osób dorosłych. Niższa skuteczność szczepionki, około 60 do 70 proc. widoczna jest w grupie osób starszych, osób z zakażeniem HIV, przewlekłym zapaleniem wątroby, przewlekłą niewydolnością nerek, cukrzycą oraz u osób otyłych, a także palących papierosy. Szczepionka przeciwko WZW B jest bezpieczna i bardzo rzadko wywołuje odczyny o charakterze miejscowym.