Przez całą Wielką Szperę bał się o matkę, która została w kamienicy przy Lutomierskiej. Miała tylko 42 lata, ale była schorowana, wyglądała na starszą. Na przeciw znajdowała się straż ogniowa. Pracował w niej kolega Lolka. Umówił się z nim, że będzie dzwonił do niego ze szpitala i pytał czy jest bezpiecznie. Matka wiedziała, że w razie niebezpieczeństwa ma wywiesić czerwoną płachtę.

Na początku września 1942 roku ta płachta pojawiła się w oknie. Lolek pobiegł na ul. Lutomierską. Mieszkańcy kamienicy stali w rzędzie. Mama też. W kolejce do selekcji. Lolek ustawił się przy niej. Niemiec, który dokonywał selekcji zapytał chłopaka co tu robi. Odpowiedział, że pracuje w szpitalu, ale idzie z matką. Esesman kopnął go w tyłek i razem z matką przesunął na stronę życia...



Wielkiej Szpery nie zapomni też urodzona w 1929 roku w Łodzi Ruth Eldar.

CZYTAJ DALEJ >>>>

- My z bratem byliśmy trochę starsi. Nie dotyczyło to nas bezpośrednio, ale rodzice ukryli nas na antresoli, na trzecim piętrze - wspominała Ruth. - Siedzieliśmy tam trzy dni. Słuchać było szczekania psów, strzały. To były koszmarne dni. Nic nie widzieliśmy, a wszystko słyszeliśmy. Na szczęście Niemcom nie chciało wchodzić się na trzecie piętro.

Nieżyjący już Julian Baranowski, wielki znawca tematyki Litzmannstadt Ghetto w swojej książce „Vademecum getta” cytuje wspomnienia 18-letniego wtedy Dawida Sierakowiaka.

„Po drugiej (...) zajechały na naszą ulicę rolwagi z komisjami lekarskimi, policjantami, strażakami, pielęgniarkami, którzy rozpoczęli brankę” - opowiadał Dawid Sierakowiak. „Zamknięto dom na przeciwko nas (ul. Spacerowa 8), skąd po półtora godzinie wydobyto troje dzieci. Krzyki, walka i płacz matek oraz całej asystującej ulicy były nie do opisania. Rodzice zabieranych dzieci formalnie szaleli”.

Paweł Spodenkiewicz opowiadał nam, że podczas Wielkiej Szpery dochodziło do dantejskich scen. Rodzice nie chcieli oddać dzieci. Wielu szło za nimi. Inni próbowali uciekać z synami, córkami.

CZYTAJ DALEJ >>>>

Przeanalizowałem Kronikę Getta i obliczyłem, że zastrzelono około 200 rodziców, którzy nie chcieli oddać swych dzieci - mówi Paweł Spodenkiewicz.

Zachowały się też wspomnienia Sary Zyskind, ocalałej z Litzmannstadt Ghetto. Opisała je w książce „Skradzione lata”. Sara była łodzianką. W sierpniu 1944 roku została wywieziona do Auschwitz. Przeżyła obóz. Wróciła do Łodzi. Okazało się jednak, że cała jej rodzina została zamordowana. Postanowiła wyjechać do Palestyny. Zamieszkała w Tel Awiwie. Zmarła w 1994 roku.

- Wielka Szpera ciągnęła się przez dziewięć straszliwych dni - tak wspominała Sara Zyskind. - Żydom z getta rozkazano wydać w ręce Niemców wszystkie małe dzieci: ich największy skarb. Planowano również wywiezienie wszystkich starych i chorych w nieznane. Nakazano mieszkańcom pozostanie w domach i czekanie na policjantów mających nadejść z gotową listą tych, których należało oddać.

Od 5 do 12 września 1942 roku do obozu w Chełmnie nad Nerem wywieziono 16,5 tysiąca dzieci i starców. Z urodzonych na terenie getta uratowano tylko syna Borucha Praszkiera, szefa wydziału d/s poruczeń, zaprzyjaźnionego z Rumkowskim.

Nazwa Wielka Szpera pochodzi od niemieckiego Allgemeine Gehsperre, czyli „całkowitego zakazu wychodzenia z domu”. To było jedno z najdramatyczniejszych wydarzeń w życiu więźniów Litzmannstadt Ghetto.