Westerplatte z rocznicą drugiego sortu? Duda i Trump na obchodach w stolicy

1 września do stolicy zjadą najważniejsi europejscy politycy oraz prezydent Donald Trump. Z kolei na Westerplatte pojawi się delegacja rządowa oraz władze miasta.

- Być może jest to kara za niezależność, niektórzy powiedzą, zbytnią krnąbrność Gdańska - ocenia dr Janusz Sibora, ekspert od protokołu dyplomatycznego.

Jarosław Sellin, wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego, na pytanie czy obchody 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej zostaną przeniesione z Gdańska do Warszawy, odpowiada, że to nieprawda.

- Jak co roku, tak i tym razem 1 września, o 4.45, na Westerplatte odbędą się obchody rocznicy wybuchu II wojny światowej. Ich organizatorem jest miasto Gdańsk, a udział w tych uroczystościach wezmą najwyższe władze państwowe, delegacja rządowa z premierem Mateuszem Morawieckim i delegacja parlamentarna - tłumaczy wiceminister.

W tym czasie prezydent Andrzej Duda wraz z prezydentem Niemiec Frankiem-Walterem Steinmeierem w Wieluniu wezmą udział w upamiętnieniu pierwszych ofiar II wojny światowej - mieszkańców tego miasta.

Główne uroczystości związane z rocznicą odbędą się tego samego dnia w Warszawie, przy Grobie Nieznanego Żołnierza. Mają w nich wziąć udział prezydenci państw członkowskich UE i NATO, m.in. Francji oraz Niemiec, a także przywódcy państw wchodzących w skład Partnerstwa Wschodniego. Jednak najważniejszą postacią obchodów ma być Donald Trump.

Nieoficjalnie, prezydent Stanów Zjednoczonych wybiera się do Polski z dwudniową wizytą, od 31 sierpnia do 1 września. To oznacza, że główne obchody okrągłej rocznicy wybuchu wojny nie odbędą się tam, gdzie padły pierwsze strzały, ale w Warszawie. To decyzja zaskakująca dla władz Gdańska. Przypomnijmy, że w 2009 r. w uroczystościach na Westerplatte wzięło udział 31 delegacji rządowych, wśród nich kanclerz Niemiec oraz premier Rosji.

Zdaniem przedstawicieli Koalicji Obywatelskiej w gdańskiej Radzie Miasta, pomysł Kancelarii Prezydenta jest szkodliwy oraz podyktowany obecnym zamieszaniem wokół symbolicznego terenu.

- Obchody o godz. 4.45 zapoczątkował wspólnie z harcerzami prezydent Paweł Adamowicz. Z czasem na uroczystości zaczęli zjeżdżać coraz dostojniejsi goście. Westerplatte jest tym miejscem, gdzie 1 września powinni spotykać się najważniejsi polscy politycy oraz zagraniczne delegacje - komentuje Cezary Śpiewak-Dowbór, radny KO. - Prawo i Sprawiedliwości zorientowało się jak wielkiego zamieszania narobiło wokół Westerplatte i jest to nieudolna próba ograniczenia skandalu, polegającego na przejmowaniu terenu oraz organizacji głównych uroczystości. To także próba odsunięcia zagranicznych delegacji od Gdańska w newralgicznym dla miasta momencie. To, że strona rządowa chce brać udział w obchodach, może być gestem zmierzającym do załagodzenia tej niezręcznej sytuacji.

Wybór stolicy na obchody rocznicowe dziwi także eksperta od protokołu dyplomatycznego dr. Janusza Siborę, który ma problemy ze znalezieniem analogii w najnowszej historii państwowego ceremoniału. Przypomina francuskie obchody Dnia Bastylii organizowane w Londynie, przy czym odbywały się one okresie niemieckiej okupacji.

- W 1940 r. Francuzi zorganizowali w Londynie defiladę z okazji 14 lipca, ale to przykład raczej odosobniony - mówi dr Janusz Sibora. - Nam Westerplatte nikt nie odebrał. Każdy z nas ma zapisany w głowie obraz pancernika Schleswig-Holstein, który ostrzeliwuje Westerplatte i to decyduje o symbolicznej mocy tego miejsca. Przypomnę, że to właśnie z tego powodu, w listopadzie ub. roku Francuzi rozpoczęli obchody upamiętniające rozejm kończący pierwszą wojnę światową, wyjazdem prezydenta Macrona i kanclerz Merkel do Compiegne oraz wpisem do księgi pamiątkowej w symbolicznym wagonie. Nie wyobrażamy sobie obchodów bitwy pod Monte Cassino w innym miejscu niż pod Monte Cassino. Takie przykłady można mnożyć. Moc tych miejsc obliguje do organizowania uroczystości właśnie tam.

Według dra Sibory są co najmniej dwa źródła obecnego zamieszania. Pierwsze związane jest z możliwą chęcią odegrania się na Gdańsku przez środowisko związane z PiS, za dążenie miasta do niezależności oraz za krytykę rządu. Drugie, z czysto technicznym aspektem organizacji przyjazdu prezydenta Trumpa.

- Decyzja zapada w momencie sporu o Westerplatte, w którym wygrała strona rządząca, a przegrało państwo obywatelskie reprezentowane przez samorząd. Być może to kara dla Gdańska za niezależność, niektórzy powiedzą zbytnią krnąbrność. Z drugiej strony pamiętajmy, że Trump jest kapryśny. Nie wykluczam, że strona amerykańska postawiła warunek, że prezydent przyjedzie, jeżeli uroczystości odbędą się w miejscu, w którym przemawiał podczas swojej ostatniej wizyty. Należy mieć świadomość, że służby bezpieczeństwa są przyzwyczajone do sprawdzonych miejsc. Poza tym, byłoby to łatwiejsze do zorganizowania pod względem logistycznym.

Zdaniem ministra Sellina, w Gdańsku wydarzeń związanych z obchodami rocznicy będzie bardzo dużo. Za organizację jednych odpowiada miasto, a innych Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a właściwie pełnomocnik czyli dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Dodaje, że kalendarz obchodów rozpocznie się już w sierpniu. Otworzy je widowisko multimedialne „First to Fight” na lądzie i na wodzie, przygotowane na wzór tego, które zaprezentowano podczas olimpiady w Sydney.

- To widowisko rozpisano na trzy wieczory (23-25 sierpnia) i jestem przekonany, że stanie się ono atrakcją nie tylko dla mieszkańców, ale także turystów - zapewnia.

Zapowiada, że w tym samym czasie odbywać się będzie w Gdańsku międzynarodowa konferencja naukowa, dotycząca skutków paktu Ribbentrop-Mołotow, z udziałem historyków i ekspertów z krajów pokrzywdzonych przez ten pakt, od Finlandii począwszy, a na Rumunii skończywszy. Poza tym ministerstwo w ramach obchodów planuje w Muzeum II Wojny Światowej dwie wystawy. Pierwsza to „Obywatele polscy podczas II wojny światowej”, druga to „Poland: First to Fight”, którą będzie można zobaczyć nie tylko w gdańskiej placówce, ale w ponad 80 placówkach dyplomatycznych, konsularnych i instytucjach kultury na całym świecie.

- Będzie też widowisko muzyczne „Tak zaczynała się wojna”. Pokażemy również odzyskane od wojska oryginalne obiekty z 1939 roku, które zachowały się w dobrym stanie i do tej pory nie były pokazywane. A teraz będą służyły przyszłemu muzeum plenerowemu Westerplatte i Wojny Obronnej 1939, takie jak elektrownia i wartownia nr 4. I to przy elektrowni prawdopodobnie odbędzie się wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę plenerowego muzeum - mówi Sellin.

Wylicza też inne atrakcje, związane z obchodami rocznicy, jak rekonstrukcja hipotetycznego meczu pomiędzy zespołami Gedanii Gdańsk i Lechii Lwów. Ten mecz miał się odbyć 7 września przed 80 laty, ale nie odbył się, ponieważ już trwała wojna. Podczas spotkania, zawodnicy wystąpią na stadionie przy ul. Traugutta we Wrzeszczu, w oryginalnych strojach z tamtego czasu. Wiceminister zapowiada też odsłonięcie przy Muzeum II Wojny Światowej pomnika Witolda Pileckiego, jednej - jak mówi - z najbardziej transparentnych i świetlanych, godnych opowiadania światu, postaci, która walczyła z dwoma totalitaryzmami.

Gdański magistrat nie otrzymał dotychczas potwierdzenia ze strony kancelarii premiera o przybyciu na uroczystości rządowej delegacji.

- Jesteśmy organizatorami i w tej chwili dopracowujemy szczegóły - mówi Daniel Stenzel, rzecznik prasowy prezydent Gdańska. - Wierzymy, że polski rząd oraz pan prezydent pojawią się 1 września o godz. 4.45 na Westerplatte, bo przecież, gdzie w tym momencie mogliby być. Próby przenoszenia uroczystości są niezrozumiałe, zarówno dla nas, jak i każdego Polaka.