10. Olga Hund, „Psy ras drobnych”, Korporacja Ha!art

Olga, lat 28, zwariowała. Niby nic spektakularnego - tak w objawach: zaleganie w łóżku, płaczliwość, depresja - jak i w przyczynach: smutne życie po prostu. W takim stanie trafia do szpitala psychiatrycznego w Kobierzynie, do jak pisze Hund „antyarki” gdzie spotyka całą galerię kobiet do niej podobnych. „Anty”, bo pobyt w szpitalu nikogo nie ratuje, nie uzdrawia, najwyżej chwilowo przywraca równowagę. I to nie tylko z braku empatii i pieniędzy, ale przede wszystkim, dlatego że na zewnątrz czekają niespłacone chwilówki, marna praca i nędzna rodzina, która nawet najspokojniejszego człowieka potrafiłaby wpędzić w wariactwo. I właśnie dzięki perspektywie, która pokazuje jak niewiele trzeba, żeby „codzienne” szaleństwo zamieniło się w to „prawdziwe”, które zasługuje już na diagnozę i receptę, sprawia, że książka Olgi Hund jest czymś więcej niż kolejnym szpitalnym pamiętnikiem.

9. Marta Handschke, „Brzuch Matki Boskiej”, Czarne

Żeby pisać o najbliższej rodzinie dobrze, nie wpadając w kicz, trzeba pisać prawdziwie. Handschke sięgnęła po metodę, którą historycy nazywają historią mówioną: przez kilka lat regularnie, co weekend, odwiedzała swoje ciotki, babki, matkę i nagrywała na dyktafon rodzinne opowieści. Pomysł wydawałoby się nijaki: ani tu dramatu, ani tragedii, ot, to, co znajdzie się w każdej rodzinie. Ale tutaj zadziałało. Może jest coś w języku - prostym, wyczyszczonym ze zdrobnień i przymiotników, niemal szorstkim. On nadaje książce niemal muzyczny rytm i pozwala opowiadać o trudnych przeżyciach bez melodramatycznej nuty. A może sekret tkwi w sposobie prowadzenia opowieści - na pozór chaotycznym, ale jednak układającym się w spójną rodzinną sagę. To historie, na które brakuje miejsca w podręcznikach i w naukowych artykułach. A szkoda, bo jak udowadnia „Brzuch Matki Boskiej”, potrafią być fascynujące.

8. Szczepan Twardoch, „Królestwo”, Wydawnictwo Literackie

Chociaż „Królestwo” jest kontynuacją bestsellerowego „Króla”, już nie Jakub Szapiro - dawny bokser i opryszek władający warszawskim półświatkiem, jest tu głównym bohaterem. Narrację prowadzą na przemian Ryfka - przedwojenna kochanka boksera i Dawid - jeden z jego synów. Układając ich monologi Twardoch tym razem zrezygnował ze stylistyczno-fabularnych udziwnień i wyszło to książce na dobre. Szczególnie ciekawe są opowieści Ryfki, która po klęsce powstania ukrywa siebie i Jakuba w gruzach spalonej Warszawy. „Ciemnymi dniami kulę się w mojej norze, szara jak ściany kryjących mnie jam, nocą ciemną wychodzę na żer, zdrapywać resztki mięsa ze szkieletu martwego miasta” - mówi o sobie. I mówi tak poruszająco i barwnie przez całą powieść, którą czytać można jako kolejny fabularyzowany przyczynek do historii II wojny światowej, ale można też jako opowieść o tym, jak to jest z „króla” - stać się najmniej ważnym z ludzi.