Tak COVID-19 odcisnął piętno na Małopolsce. Więcej zgonów, mniej wykrytych nowotworów

Jak przypominają autorzy opracowania, przeciętne trwanie życia mieszkańców województwa małopolskiego systematycznie rosło z niewielkimi odstępstwami w ostatniej dekadzie przed pandemią. Wraz z pandemią pojawił się natomiast wyraźny spadek - w 2020 roku, w którym przeciętne trwanie życia mężczyzn spadło z 75,3 lat do 73,8 lat. W przypadku kobiet nastąpiła zmiana z 82,7 lat w 2019 r. - na 81,6 lat w 2020 roku.

Analiza liczby zgonów w okresie dwóch dekad - pomiędzy 2000 a 2021 rokiem - wyraźnie wskazuje na anomalie występujące w okresie pandemicznym, czyli w latach 2020-2021. Widać wtedy skokowy wzrost liczby zgonów nie tylko w relacji do lat bezpośrednio poprzedzających, ale też w perspektywie wartości notowanych w całym dwudziestoleciu poprzedzającym pandemię COVID-19. W 2020 roku liczba zgonów wzrosła w stosunku do rekordowego 2019 roku o 17,7 proc., osiągając 38,8 tys. zgonów. A w 2021 r. zanotowano 40,7 tys. zgonów.

W wyniku rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2 zahamowaniu uległa tendencja malejąca poziomu natężenia zgonów. Współczynnik zgonów na 1 tysiąc ludności w 2020 r. wyniósł 11,3, w 2021 roku - 11,9, podczas gdy w 2019 r. wynosił tylko 9,7. Największy wzrost natężenia zgonów w 2020 r. w porównaniu z rokiem poprzednim odnotowano w grupie osób w wieku 70-74 lata (26,6 proc.) oraz w grupie 90-latków i starszych (22,7 procent). W drugim roku pandemii, czyli w 2021 roku, najwyższy wzrost zgonów odnotowano w grupie wieku 45–49 lat (12,5 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim) oraz 70-74 lata (12 proc.).

Jeśli chodzi o przyczyny zgonów w 2020 i 2021 r., to dwie najbardziej liczne pozostały bez zmian (choroby układu krążenia i nowotwory), natomiast trzecią co do wielkości przyczynę zgonu stanowił COVID-19, a nie jak dotychczas choroby układu oddechowego.

W 2020 roku, w trwającej od marca pandemii w województwie małopolskim z powodu COVID-19 oraz w wyniku COVID-19 i chorób współistniejących zmarło 3,5 tys. osób (9 proc. ogólnej liczby zgonów), natomiast w roku kolejnym 6,8 tys. osób - i było to o dwukrotnie więcej niż w roku poprzednim (16,7 proc. ogólnej liczby zgonów).

Największy odsetek zgonów na COVID-19 oraz w wyniku COVID-19 i chorób współistniejących w 2020 r. odnotowano w grupie wieku 80-84 lata (19 proc.) oraz 85–89 lat (15,8 proc.), a najmniejszy odsetek w najmłodszej grupie, czyli osób do 19 lat (0,1 proc. ogólnej liczby zgonów na COVID-19) i 20-29 lat (0,2 proc.). W 2021 r., pomimo 94-procentowego wzrostu liczby zgonów w stosunku do roku poprzedniego, struktura zgonów według wieku nie uległa większym zmianom. Najwyższy odsetek zgonów z powodu COVID-19 zarejestrowano w najstarszej grupie wieku, czyli 85 lat i więcej (28 proc.) oraz w grupie wieku 80–84 lata (16,4 proc.).

"W 2020 r. współczynnik dynamiki demograficznej, czyli stosunek liczby urodzeń żywych do liczby zgonów, wyniósł 0,911, co jest wartością znacznie odbiegającą od obserwowanych we wcześniejszych latach. Następnie w 2021 r. załamanie pogłębia się i wskaźnik osiąga wartość 0,817" - relacjonują też analitycy z US w Krakowie.

W okresie pandemii COVID-19 została zahamowana tendencja wzrostowa dotycząca liczby ludności w naszym województwie. Po wzroście o 0,6 proc. w 2020 r. w stosunku do roku poprzedniego - odnotowano 0,1-proc. spadek w roku następnym.

W 2020 roku widać wyraźny spadek liczby zawartych małżeństw: z 17,9 tys. w 2019 r. - do zaledwie 14,5 tys. w pierwszym pandemicznym roku. W 2021 r. w związku z częściowym zniesieniem obostrzeń sanitarnych oraz czasowo ograniczanej działalności sądów, odnotowano 15,1-proc. wzrost zawartych małżeństw (o 2,2 tys. więcej niż w 2020 r.).

Podobne zjawisko, choć o nie tak dużym nasileniu, odnotowano w przypadku rozwodów. Tutaj nastąpił niewielki spadek z 4,7 tys. rozwodów w 2019 roku - do 3,8 tys. w 2020 r. i niepełne odbicie do wartości 4,4 tys. rozwodów w 2021 roku.

Nowotwory złośliwe stanowią narastający, bardzo poważny problem zdrowotny naszego społeczeństwa. Od 2000 r. w województwie małopolskim systematycznie wzrasta liczba nowych zachorowań na nowotwory. Tymczasem wyniku pandemii COVID-19 obserwowane od dekady trendy zachorowalności na nowotwory złośliwe w Małopolsce zostały zaburzone. W 2020 r. w województwie małopolskim odnotowano prawie 10,7 tys. zachorowań na nowotwory, w tym 10,3 tys. na nowotwory złośliwe. W stosunku do 2019 roku liczba zachorowań zgłoszonych do Krajowego Rejestru Nowotworów zmniejszyła się o 2,4 tys., czyli o 18,4 procenta.

"Obostrzenia pandemiczne, takie jak zastąpienie wizyt lekarskich teleporadami, zmiana profilu części oddziałów szpitalnych na „covidowe”, a także wstrzymanie planowanych wizyt oraz profilaktyki badań w kierunku wykrywania nowotworów spowodowały brak diagnozy, a tym samym zmniejszenie liczby zgłoszeń nowych zachorowań do bazy Krajowego Rejestru Nowotworów" - tłumaczą autorzy opracowania.

W 2020 r. w województwie małopolskim zmniejszyła się liczba nowych przypadków gruźlicy. Był to spadek o 21,1 proc. w porównaniu z rokiem 2019.

Od 2017 r. w Małopolsce systematycznie wzrasta liczba nowych zachorowań na choroby weneryczne. W czasie trwania pandemii COVID-19 natomiast obserwowano korzystne spadki zachorowań w porównaniu z rokiem poprzednim: o 6,9 proc. w 2020 roku i o 1,2 proc. w 2021 roku.

Opublikowana przez Urząd Statystyczny w Krakowie informacja analityczna przedstawiająca sytuację mieszkańców Małopolski przed i w czasie pandemii COVID-19 mówi też o zmianach dotyczących rynku pracy.

W opracowaniu czytamy m.in., że w 2020 r. zanotowano dość wyraźny spadek liczby nowych miejsc pracy. Powstało 49,5 tys. nowych miejsc pracy (spadek do roku poprzedniego o 26,9 tys., czyli o 35,3 proc. mniej niż przed rokiem), a zlikwidowano 32,4 tys. (spadek o 0,5 tys., tj. o 1,4 proc. mniej niż w 2019 r.). W przeliczeniu na jedno zlikwidowane stanowisko powstało 1,5 nowych miejsc pracy, podczas gdy w roku poprzednim było to 2,3.

W końcu grudnia 2020 r. liczba bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy wyniosła 83,1 tys. osób. Liczba osób pozostających w ewidencji urzędów pracy na koniec 2020 r. była wyższa o 20,4 tys. - o 32,6 proc. niż przed rokiem

W 2020 roku w województwie małopolskim stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 5,3 proc. i tym samym wzrosła w ujęciu rocznym o 1,2 p. procentowego. "Zaobserwowany w skali roku wzrost stopy bezrobocia stwierdzony w 2020 r. należał do najwyższych wzrostów notowanych od 2012 r. (w 2012 miał on wartość 0,9 p. proc.)" - wskazują analitycy z US w Krakowie.

Wśród powiatów, które najsilniej odczuły wpływ pandemii na rynek pracy znalazły się:

• wielicki,
• Kraków,
• suski,
• nowotarski,
• wadowicki,
• tatrzański
• i krakowski.

Powiatami, w których wpływ pandemii na obszar rynku pracy był najmniej odczuwalny były natomiast: dąbrowski, miechowski, nowosądecki, bocheński, tarnowski i limanowski.

"Powiaty, w których najsilniej dostrzegalny był wpływ pandemii COVID-19, to z jednej strony powiaty z mocno rozwiniętą bazą noclegową i ofertą, nastawioną na turystów. Z drugiej strony to powiaty, w których przemysł był zmuszony do ograniczenia produkcji w związku np. z brakiem komponentów i podzespołów" - podsumowują autorzy raportu US.

Bądź bezpieczny, zadbaj o życie!