Stocznia Gdańska nie znalazła uznania w oczach organizacji doradczej UNESCO. Co z wpisem na prestiżową Listę światowego dziedzictwa?

Karol Uliczny
Karol Uliczny
Stocznia Gdańska nie uzyskała rekomendacji Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków do wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Organizacja opiniująca nie dopatrzyła się w „Solidarności” jednoznacznego symbolu upadku „żelaznej kurtyny” o unikalnym znaczeniu dla Europy, dodatkowo zwraca uwagę na zagrożenia jakie niesie ze sobą rewitalizacja terenów postoczniowych.

Lista UNESCO nie dla Stoczni Gdańskiej?

„Mając na uwadze art. 12 Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, który brzmi: fakt, że pewne dobro dziedzictwa kulturalnego i naturalnego nie zostało wpisane na jedną z list (...), nie będzie oznaczać w żadnym wypadku, że dobro to nie ma wyjątkowej powszechnej wartości z punktu widzenia innych celów niż wynikające z wpisania na te listy” - ICOMOS rekomenduje, by nie wpisywać na Listę światowego dziedzictwa wniosku pt. „Stocznia Gdańska – miejsce narodzin Solidarności i symbol upadku żelaznej kurtyny w Europie”. To konkluzja zawarta w ocenie nominacji przygotowanej przez organizację doradczą Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO.

CZYTAJ TAKŻE: Stocznia Gdańska na Liście Światowego Dziedzictwa? Tomasz Błyskosz: z niecierpliwością czekamy na najbliższą sesję

Dokument podsumowujący kilkumiesięczne prace opiniujące wszystkie kandydatury do listy UNESCO trafi pod obrady najbliższej sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa. Ocena przygotowana przez ICOMOS nie przekreśla szansy stoczni, ale na pewno znacznie ją ogranicza.

Obawa o przyszłość terenów postoczniowych

Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków (ICOMOS) oceniła polski wniosek zarówno pod kątem dziedzictwa związanego z przełomem politycznym oraz społecznym lat 80., jak i materialnej wartości zespołu architektonicznego stoczniowej zabudowy. W odniesieniu do „Solidarności” stwierdza, że strona polska nie potrafiła jednoznacznie i przekonująco udowodnić jej unikatowego charakteru. Jak podsumowuje, wciąż trudno rozpatrywać osiągnięcia ruchu w szerszym kontekście XX wieku oraz jednoznacznie ustalić jego znaczenie dla przemian w całej Europie.

„W opinii ICOMOS, trudność ta wynika z ambicji dossier nominacyjnego upamiętniającego wydarzenia, których zrozumienie i interpretacje wciąż ewoluują, wraz z ich wciąż żyjącymi bohaterami – czytamy w ocenie organizacji. - Porównania wykazały, że „Solidarności” towarzyszyły inne protesty w Gdańsku, Polsce i innych krajach Bloku Wschodniego, które miały znaczący wpływ na walkę o wolność na wschodzie Europy. Miejsce Muru Berlińskiego jest tu jednym z kluczowych przykładów. Inne lokalizacje mogą być oceniane przez mieszkańców krajów byłego Bloku Wschodniego jako równie znaczące dla odzyskania prawa do samostanowienia i ich wkładu w upadek „żelaznej kurtyny” lub zjednoczenia Europy. Wyróżnienie tylko „Solidarności” i jej działań w Stoczni Gdańskiej wydaje się być niemiarodajne i może być drażliwe” - piszą eksperci Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków.

CZYTAJ TAKŻE: O stoczni w ministerstwie: to bezcenne świadectwo przeszłości

We wnioskach do oceny podkreślono trudności w powiązaniu dziedzictwa „Solidarności” z obecną materialną postacią nominowanego miejsca. Według ICOMOS trudno zrozumieć, w jaki sposób uniwersalne wartości niesione przez „Solidarność” są obecnie przekazywane przez specyfikę miejsca. Wyrażono także obawy o przyszłość terenów postoczniowych.

„Obszar w dużej mierze zatracił swoją pierwotną funkcję. Dawny zakład przemysłowy czeka obecnie na przekształcenie w przestrzeń publiczną za pośrednictwem programu rewitalizacji na dużą skalę, z planami, które zagrażają fizycznej oraz przestrzennej integralności stoczni.”

W podsumowaniu wspomniano m.in. Instytut Lecha Wałęsy, który w lutym 2021 r. miał poinformować ICOMOS o swoich obawach dotyczących sposobu prowadzenia negocjacji z obecnymi właścicielami terenów.

„Mimo odnotowanych postępów, do tej pory nie został utworzony komitet koordynujący wszystkich interesariuszy oraz posiadaczy praw (w stoczni – dop. red.). Nie jest jasne, kiedy to nastąpi oraz jakie instytucje i podmioty będą w nim uczestniczyć”.

Co oznacza brak rekomendacji?

Jednocześnie ICOMOS przypomina, że dziedzictwo „Solidarności” zdobyło już międzynarodowe uznanie, co znalazło odzwierciedlenie w postaci m.in. wpisu Tablic z 21 postulatami MKS na listę UNESCO – Pamięć Świata. Przedstawiciele Narodowego Instytutu Dziedzictwa, który koordynuje proces wpisania polskich kandydatur na listę, nie ukrywają rozczarowania treścią opinii. Jednocześnie nie przekreślają szans stoczni.

- Raport ICOMOS ma charakter doradczy, natomiast ostateczną decyzję podejmie Komitet Światowego Dziedzictwa. Na poprzednich sesjach wielokrotnie zdarzało się, że komitet decydował inaczej niż rekomendował ICOMOS. Mamy nadzieję, że tak będzie i tym razem - mówi Bartosz Skaldawski, dyrektor NID w Warszawie. - Mogę powiedzieć, że cały czas walczymy, choć teraz bardziej na poziomie działań dyplomatycznych.

Instytut zamierza przekonywać, że argumenty pojawiające się ocenie ICOMOS nie w każdym przypadku są merytoryczne. Chodzi nie tylko o zrównywanie znaczenia ruchów wolnościowych w różnych krajach Bloku Wschodniego, ale również niedostrzeganie więzi pomiędzy „Solidarnością”, a pozostałością po największym producencie statków po wschodniej stronie „żelaznej kurtyny”.

- Te kwestie zostały dokładnie opisane w naszym wniosku. Przedstawiliśmy szereg atrybutów materialnych, konkretnych obiektów, placów, miejsc i przestrzeni, które jednoznacznie możemy powiązać z poszczególnymi etapami strajku czy negocjacjami pomiędzy stroną strajkującą a rządem – mówi dyrektor Skaldawski.

Wniosek Stoczni Gdańskiej będzie głosowany podczas 44. rozszerzonej sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa, która odbędzie się od 16 lipca br. w chińskim Fuzhou.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Dziennik Zachodni / Wielki Piątek

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na i.pl Portal i.pl