Śląsk 1939 - 1945: Niemcy strzelali dzieciom prosto w twarz...

Niemcom nie udało się wkroczyć do Katowic „bez jednego wystrzału”, choć wkroczyli triumfalnie. Może dlatego wciąż toczy się spór, na ile samoobrona miasta była silna i kim byli dzielni obrońcy. Nie ma tylko wątpliwości, że cywilów, harcerzy czy powstańców, nie chroniła konwencja genewska i Niemcy uznali, że mają prawo ich bezkarnie rozstrzelać, zabić na miejscu. Ofiary często wskazywali Niemcom ich śląscy sąsiedzi.

Regularne niemieckie oddziały zaczęły wkraczać do centrum Katowic we wczesnych godzinach rannych, w poniedziałek 4 września 1939.

Do największej egzekucji ludności polskiej doszło na ulicy Zamkowej przy Rynku. Rozstrzelano tu około 80 osób. Prokuratorzy IPN prowadzili śledztwa w sprawie zbrodni wojennych, popełnionych na polskich obrońcach miasta przez Wehrmacht i niemieckie formacje nieregularne (Freikorps) we wrześniu 1939 roku w Katowicach. Ważne są słowa prokurator Ewy Koj zawarte w uzasadnieniu umorzenia tego śledztwa w 2005 roku z powodu śmierci sprawców: „Oprócz masowej egzekucji przy ul. Zamkowej członkowie Freikorpusu i wkraczającego wojska dopuszczali się zabójstw i egzekucji na terenie całego miasta. Część tych zabójstw została udokumentowana. Ich ofiary zwożone były głównie do kostnicy szpitala przy ul. Raciborskiej. Nie wszystkie udało się ulokować w kostnicy, więc układano je na terenie przyległym do szpitala”. 4 września 1939 roku przywieziono tam m. in. zwłoki około 15-20 umundurowanych harcerzy i harcerek w wieku do 14 lat. „Wszystkie ciała miały rany postrzałowe wlotowe u nasady nosa”.

Zwłoki grzebano w mogile zbiorowej na cmentarzu w Katowicach Panewnikach. Chcąc zatrzeć jej ślady władze niemieckie przez środek mogiły poprowadziły ścieżkę cmentarną.

Wkraczające do Polski niemieckie oddziały specjalne zostały wyposażone w księgi z nazwiskami Polaków, uznanych za „wrogów Rzeszy”. Należało te osoby zatrzymać, aresztować, oddać w ręce Gestapo.

Niektóre źródła mówią, że na listach proskrypcyjnych zapisano nawet 6o tys. nazwisk Polaków, których w 1939 roku ścigali Niemcy. Jedna z takich ksiąg, „Sonderfahndungsbuch Polen” jest w zbiorach Biblioteki Śląskiej, dostępna też w internecie (www.sbc.org.pl). Lektura wstrząsająca. Są w niej nazwiska: Konstantego Wolnego - marszałka Sejmu Śląskiego, Jerzego Ziętka - wtedy burmistrza Radzionkowa, Leona Malhomme - wicewojewody katowickiego, Arki Bożka - działacza polskiego na Śląsku Opolskim, Stanisława Ligonia - dyrektora Polskiego Radia w Katowicach. Jest Henryk Sławik - działacz Polskiej Partii Socjalistycznej, w czasie wojny organizator pomocy polskim uchodźcom, w tym Żydom, na Węgrzech. Zamordowany w 1944 r. w Mauthausen.

Wielu Polaków z tej księgi, trafiło do aresztu, obozu śmierci lub zostało unicestwionych w nieznanych okolicznościach. Powstaniec Jerzy Buchalik z Katowic-Załęża, hutnik zamordowany w Auschwitz w 1942 roku. Powstaniec Paweł Bluszcz, górnik - zamordowany w Gross-Rosen w 1943 roku. Michał Duda, burmistrz Miasteczka Śląskiego - zginął pod Rawiczem w 1940 roku. Franciszek Feige, powstaniec - rozstrzelany w Katowicach 4 września 1939 roku.

Nazwiska do księgi gończej przekazywały głównie niemieckie organizacje mniejszościowe w Polsce, w tym przede wszystkim Volksbund działający na Górnym Śląsku, a także Partia Młodoniemiecka w Polsce (JDP). Materiały przekazywane były do Berlina drogą dyplomatyczną, przez ambasadę niemiecką w Warszawie, niemieckie konsulaty w Katowicach, Poznaniu, Łodzi i Toruniu.

Ponad 150 księży, spośród z 489 działających wówczas na terenie diecezji katowickiej, doznało represji. Co trzeci z represjonowanych kapłanów poniósł śmierć w obozach koncentracyjnych lub został rozstrzelany przez Niemców. Okupanci początkowo tolerowali bpa Stanisława Adamskiego. W 1941 deportowano go jednak do Generalnego Gubernatorstwa. W czasie powstania warszawskiego był jedynym biskupem, który pełnił posługę duszpasterską wśród powstańców.
Nazwisko bp Adamskiego znalazło się także na niemieckiej liście gończej, Podobnie jak ks. dr. Emila Szramka, który zginął w 1942 roku w KL Dachau, ks. Franciszka Kupilasa z Lędzin zamordowanego w KL Sachsenhausen w 1940 roku. Był na liście ksiądz Jan Śliwka z Chwałowic, ks. dr Bolesław Kominek z Katowic (późniejszy metropolita wrocławski). Ks. Józef Czempiel, proboszcz parafii Chorzów-Batory, także zakończył życie w KL Dachau.

Nazywano ją „czerwoną wdową”. Wykonywano na niej wyroki śmierci głównie na ludności polskiej ze Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego.

Niemcy wstawili gilotynę do osobnego budynku na terenie katowickiego więzienia przy ul. Mikołowskiej (dziś jest tam areszt) w październiku 1941 roku. Ścięto na niej 552 osoby, w tym 48 kobiet. Ostatnie ofiary straciły na niej życie tuż przed wkroczeniem Armii Czerwonej. Są spisy pomordowanych, choć nie o wszystkich wiemy, kim byli, za co spotkał ich tak straszny los.

Najwięcej publikacji doczekała się egzekucja z nocy z 2 na 3 grudnia 1942. Najpierw ostrze gilotyny spadło na 24-letniego kleryka Joachima Gürtlera z Rudy Śląskiej. Potem zgilotynowany został maturzysta Leon Rydrych, działacz Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży. Tuż po północy w ten sam sposób zginął 28-letni ksiądz, Jan Macha. Zginęli za to, że w czasie niemieckiej okupacji nie przestawali być Polakami i pomagali na Śląsku ofiarom tej wojny.

W 1945 roku Niemcy próbowali ukryć swoje barbarzyństwo i zakopali gilotynę na cmentarzu w Katowicach Bogucicach. Po jej odnalezieniu leżała rozebrana w Auschwitz. Dziś jest eksponowana w Muzeum Śląskim. Sam jej widok budzi grozę.

Rudolf Mildner był szefem Gestapo rejencji katowickiej od marca 1941 do września 1943 roku. Szczególnie maltretował kobiety, mówiąc im, w jaki sposób zaraz zostaną zastrzelone. Z wykształcenia był doktorem prawa.

Odpowiada za eksterminację na masową skalę ludności żydowskiej z Sosnowca, Będzina, Dąbrowy Górniczej, Olkusza i Chrzanowa. Zwalczał polski ruch oporu w sposób barbarzyński. Odpowiada m. in. za tortury i śmierć, publiczne egzekucje w Tarnowskich Górach, Suchej Górze i Radzionkowie w 1941 roku, a także w Szopienicach w grudniu 1942 roku. To za jego urzędowania pojawiła się gilotyna w katowickim więzieniu.

Jako szef Gestapo Mildner był jednocześnie przewodniczącym sądu doraźnego, który odbywał swoje posiedzenia w Bloku Śmierci KL Auschwitz. Procesy, urągające elementarnym zasadom wymiaru sprawiedliwości, prowadziły w praktyce do wydawania wyłącznie wyroków śmierci za działalność uznaną za „wrogą wobec III Rzeszy”. Wyroki wykonywano natychmiast przez strzał w potylicę pod Ścianą Śmierci.

Rudolfem Mildnerem interesowała się po wojnie Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Katowicach w związku z powieszeniem członków Polskiej Organizacji Powstańczej w Gotartowicach. Śledztwo prowadzili kilka lat temu prokuratorzy katowickiego IPN, ale zbrodniarz hitlerowski już dawno nie żył.

Mildnera zastąpił w 1943 roku na stanowisku szefa katowickiego Gestapo dr Johannes Thümmler. On też nie został osądzony za swoje zbrodnie. Dożył później starości, mimo że wiedza o jego wojennej przeszłości nie była tajemnicą.

Może dlatego, że nie wszyscy zbrodniarze ponieśli odpowiedzialność za mordy na Polakach, dziś z taką łatwością i bezczelnością można w Katowicach napisać, że niemieckie represje na Śląsku to mit, a nawet… bajki.