Sezon na grypę: W szczepienie nie wierzymy, chociaż grypa jest groźna

Szczepienie jest powszechnie uznaną metodą profilaktyki grypy. Potwierdzają to wyniki wieloletnich badań naukowych. Według Światowej Organizacji Zdrowia, przeciw grypie powinno się zaszczepić 75 proc. osób powyżej 65 roku życia z grup ryzyka. Niepokojący jest wobec tego fakt, że w ostatnim sezonie epidemicznym w Polsce odsetek szczepień wśród osób starszych wyniósł poniżej 15 proc. Natomiast w całej populacji przeciwko grypie w naszym kraju zaszczepiło się zaledwie 4,5 proc. osób, co jest jednym z najniższych wskaźników w Europie.

Nie wierzymy za bardzo, że szczepionka ochroni nas przed chorobą, mylimy nierzadko grypę z przeziębieniem, podjerzewamy, że za promocją szczepionek stoją firmy farmaceutyczne. Wystarczy jednak popytać znajomych lekarzy z oddziałów internistycznych, by zmienić zdanie o szczepionce przeciw grypie, przynajmniej jeśli chodzi o osoby starsze.
Ostra zakaźna choroba

Do grupy wysokiego ryzyka zachorowania na grypę należą również wszystkie osoby (w tym dzieci) cierpiące na przewlekłe choroby układu sercowo-naczyniowego, oddechowego (m.in. astmę), choroby nerek, wątroby, choroby neurologiczne, hematologiczne, metaboliczne (w tym na cukrzycę), osoby z niedoborami odporności (w tym spowodowanymi leczeniem immunosupresyjnym lub zakażeniem HIV).

Dla nich grypa jest zwykle ciężką chorobą, nierzadko kończącą się śmiercią. Oto, czego można uniknąć, szczepiąc się przeciw grypie. Grypa jest ostrą chorobą zakaźną, szerzy się drogą powietrzno-kropelkową. Wystarczy, że chory na grypę kichnie, kaszlnie czy się do nas zwróci z jakimś pytaniem, a mikroskopijne kropelki wydzielin z jego dróg oddechowych dostaną się do naszego nosa czy gardła. Minie kilka lub kilkanaście godzin i okaże się, że i my jesteśmy na nią chorzy.

Początek choroby jest na ogół ostry; pojawiają się dreszcze, gorączka, bóle głowy, mięśni, bóle kostno-stawowe. Mogą wystąpić suchy kaszel, bóle w tchawicy, nieżyt nosa, krtani, bóle gałek ocznych, przekrwienie spojówek, a nawet krwawienie z nosa. Gorączka utrzymuje się od 1 do 4 dni. Okres rekonwalescencji wynosi około dwóch tygodni. Zakażona osoba może roznosić wirusy nawet na sześć dni przed wystąpieniem u niej objawów choroby i aż do dwóch tygodni po ich ustąpieniu. Pacjent może się czuć osłabiony po przebyciu infekcji wirusowej. Stan osłabienia nie powinien jednak trwać dłużej niż dwa tygodnie.

Grypa często mylona jest z infekcjami grypopodobnymi, które charakteryzują się podobnymi objawami, ale przebiegają w sposób łagodniejszy i zdecydowanie rzadziej występują po nich powikłania. Lekarze twierdzą, że rozróżnienie tych dwóch chorób sprawia nam trudność. Tymczasem to ważne, bo zwykłe przeziębienie można przechodzić, a grypę trzeba wyleżeć, bo niedoleczona może spowodować powikłania.

Objawy grypy występują nagle - przeziębienia narastają powoli i są łagodne. Grypie często towarzyszy wysoka gorączka, przeziębieniu - rzadko. Charakterystycznymi dolegliwościami przy grypie są bóle głowy, mięśni i stawów, osłabienie, kaszel. Dla odmiany - typowym objawem przeziębienia jest katar. Grypa trwa tydzień - dwa tygodnie, przeziębienie o wiele krócej - dwa-cztery dni. Po grypie częste są powikłania, po przeziębieniu - bardzo rzadkie.

Ogólnie zdrowy człowiek, który zachoruje na grypę, powinien zadbać, by szybko ją wyleczyć - a więc wziąć zwolnienie i zostać na kilka dni w domu, wygrzać się w łóżku, aż ustąpi gorączka, zażywać leki obniżające temperaturę i duże dawki witaminy C. Nadmiar witaminy C nam nie zaszkodzi, natomiast gdy mamy jej za mało, nasz organizm gorzej sobie radzi z infekcjami. Jeżeli jednak objawy nie ustępują po trzech, pięciu dniach, trzeba się zgłosić do lekarza pierwszego kontaktu. W przypadku zachorowania na grypę bezwzględnie powinny zasięgnąć porady lekarza osoby, które chorują przewlekle na inne choroby, bo dla nich grypa stanowi dodatkowe zagrożenie; może spowodować choćby zapalenie płuc. Należą do nich osoby z przewlekłymi chorobami: górnych dróg oddechowych (np. POChP czy astmą), układu krążenia, obniżoną odpornością (po przeszczepach, zażywający leki sterydowe czy leczeni z powodu nowotworów), niewydolnością nerek.

Ponieważ wirusy torują drogę bakteriom, tacy chorzy wymagają często zabezpieczenia antybiotykami.

Sezon grypowy trwa od stycznia do marca. Kiedy się zaszczepić? Wzmocnione po wakacjach organizmy dobrze reagują na szczepienie produkcją przeciwciał. Warto zaznaczyć, że ubiegłoroczne szczepienie nie zapewnia już odporności. Coroczne doszczepianie konieczne jest dlatego, że wirus grypy jest bardzo zdolny do mutacji. Właściwie co roku chorobę wywołuje inny jego podtyp.

Warto pamiętać, że grypa atakuje ludzi pod każdą szerokością geograficzną na świecie i występuje w krajach o diametralnie różnych klimatach. Polacy podróżują coraz częściej, nie wiadomo więc do końca, kiedy wirus grypy trafi do naszego kraju. Szczepionka skutecznie chroni przed grypą w 70-95 proc. przypadków. Organizm potrzebuje czasu, by się uodpornić.

W przypadku grypy na wytworzenie przeciwciał potrzebuje około 10-14 dni. W momencie szczepienia trzeba być zdrowym. Warto też wiedzieć, że dorosłym i dzieciom szczepionkę podaje się domięśniowo w mięsień naramienny, a małym dzieciom w przednią boczną część uda. Nie należy natomiast podawać szczepionki dożylnie. Należy ją transportować w temperaturze od plus 2 do 8 stopni. Nie wolno jej zamrażać. I jeszcze jedno - kupując szczepionkę, trzeba sprawdzić, czy jest ona ważna na aktualny sezon epidemiczny.

W zwalczaniu objawów przeziębienia i grypy można i należy stosować wiele preparatów dostępnych bez recepty.

- Paracetamol - lek przeciwgorączkowy i przeciwbólowy o działaniu ośrodkowym. Nie działa przeciwzapalnie, w porównaniu z innymi podobnymi substancjami znacznie rzadziej podrażnia śluzówkę przewodu pokarmowego i nie zaburza krzepnięcia. W nadmiarze może być szkodliwy dla wątroby, ale stosowany prawidłowo jest bezpieczny. Może być stosowany także przez dzieci i osoby starsze, obciążone różnymi schorzeniami. Z większością typowo stosowanych leków nie daje interakcji. Działa 4-6 godzin. Przeciętna dawka jednorazowa dla dorosłego wynosi 500-1000 mg, nie należy przekraczać 4 g na dobę.

- Kwas acetylosalicylowy - lek przeciwgorączkowy, przeciwbólowy i przeciwzapalny o sile działania przeciwgorączkowego i przeciwbólowego porównywalnej z paracetamolem. Częściej daje działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego, może zaburzać krzepnięcie. Nie powinien być stosowany u dzieci. Działa 4-6 godzin. Typowa dawka jednorazowa dla osoby dorosłej wynosi 300-900 mg jednorazowo, nie należy przekraczać 4 g na dobę. - Ibuprofen - lek przeciwgorączkowy, przeciwbólowy i przeciwzapalny. Przeciwbólowo silniejszy od paracetamolu. Stosunkowo częściej wywołuje działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego. Nie ma przeciwwskazań do stosowania go u dzieci, jednak paracetamol uznawany jest za lek pierwszego wyboru w tej grupie wiekowej. Działa 4-6 godzin. Typowa dawka jednorazowa dla dorosłego wynosi 200-400 mg, nie powinno się przekraczać 1200 mg na dobę bez kontroli lekarza.

- Pseudoefedryna - zwęża naczynia krwionośne w śluzówce nosa i przez to łagodzi jej obrzęk, udrożniając nos. Zmniejsza też nieco wyciek z nosa. Stosowana zgodnie z zaleceniami, jest stosunkowo bezpieczna, ale nie powinna być stosowana przez dzieci, osoby starsze, ze schorzeniami układu krążenia, wątroby, nadciśnieniem, jaskrą, cukrzycą, chorobami prostaty czy astmą. Działa kilka godzin. Typowa dawka jednorazowa wynosi 60 mg, nie powinno się przekraczać 180 mg na dobę.