Rozwód kościelny 2023. Jak wziąć i kiedy jest to możliwe? Takie są koszty i procedury związane ze stwierdzeniem nieważności małżeństwa

„Rozwód kościelny” czy „unieważnienie małżeństwa” to w rzeczywistości pojęcia potoczne, gdyż prawo kanoniczne nie dopuszcza do rozwiązania zawartego aktu małżeństwa. Możliwe jest natomiast stwierdzenie jego nieważności po spełnieniu określonych kryteriów. Wydawaniem wyroków w tej sprawie zajmuje się sąd kościelny.

Wbrew wielu opiniom czy pogłoskom opłaty procesowe związane z unieważnieniem małżeństwa nie są wygórowane, a prowadzone sprawy zazwyczaj kończą się sukcesem wnioskujących. Portal kancelaria-kanoniczna.com udostępnił raport, z którego wynika, że 69 proc. procesów kończy się wyrokiem pozytywnym.

W 2020 roku najwięcej wyroków pozytywnych odnotowano w diecezjach: legnickiej (100 proc.) białostockiej (96 proc.) oraz ełckiej (93 proc.). Najniższe wyniki dotyczą natomiast diecezji świdnickiej (36 proc.), poznańskiej (45 proc.) oraz płockiej (48 proc.). Powyższe dane oznaczają, że unieważnienie małżeństwa zazwyczaj jest możliwe, jednak w dużej mierze będzie to zależało od rodzaju sprawy, a także lokalizacji.

Wiele osób zastanawia się, czy ma szansę na wzięcie tzw. rozwodu kościelnego. Kodeks Prawa Kanonicznego wyróżnia trzy główne grupy stanowiące podstawę do przeprowadzenia tego procesu:

• przeszkody zrywające,
• wady formy kanonicznej,
• wady zgody małżeńskiej.

W pierwszej grupie znajdują się przeszkody zrywające, które nie są często stosowane przy stwierdzaniu nieważności, lecz czasem mogą okazać się istotne. W tym przypadku można wyróżnić powody takie jak:

• wiek,
• węzeł małżeński,
• niemoc płciowa,
• święcenia,
• różna religia,
• przyzwoitość publiczna,
• uprowadzenie,
• pokrewieństwo,
• różna religia,
• powinowactwo
• pokrewieństwo prawne.

Stwierdzenie nieważności małżeństwa będzie też możliwe w przypadku wystąpienia wad formy małżeńskiej. Nie są one wskazywane zbyt często, gdyż zwykle wszelkie formalności przedślubne są wnikliwie sprawdzane i analizowane.

Powodów orzeczenia nieważności małżeństwa może być wiele. W świetle obowiązującego prawa kanonicznego sąd biskupi musi rozważyć wszystkie okoliczności towarzyszące sprawie. Na podstawie przeprowadzonych szczegółowych analiz wydaje się orzeczenie o unieważnieniu małżeństwa bądź jego ważności – czytamy na portalu kancelaria-kanoniczna.com.

Przeczytaj też:Ile kosztuje rozwód w 2023 roku? Tyle trzeba zapłacić za pozew rozwodowy, pełnomocnictwo i zmianę nazwiska

Podczas procesu o stwierdzenie nieważności tego sakramentu najczęściej stosowane są wady zgody małżeńskiej. Spośród tego rodzaju powodów możemy wyróżnić między innymi:

• alkoholizm,
• zaburzenia osobowości,
• choroby psychiczne (np. borderline),
• seksoholizm,
• uzależnienie od pornografii,
• hazard,
• uzależnienie od leków,
• uzależnienie emocjonalne od rodziców.

– SNM może również zostać zasądzone np. w przypadku symulacji zgody małżeńskiej. Dzieli się ona na symulację całkowitą (jedna z osób nie chce zawierać ślubu np. z powodu nieplanowanej ciąży, jednak go zawiera) lub symulację częściową (gdy wyklucza się pozytywnym aktem woli jakiś element bądź przymiot małżeństwa). Tu wyróżniamy: wykluczenie nierozerwalności (gdy małżonek dopuszcza w przyszłości rozwód), wykluczenie wierności lub jedności małżeńskiej (gdy dopuszcza się zdradę w małżeństwie), wykluczenie potomstwa (gdy małżonek nie chce mieć dzieci w małżeństwie) – wyjaśnia adwokat kościelny dr Michał Poczmański.

Decydując się na stwierdzenie nieważności małżeństwa, warto skorzystać z pomocy osób, które mają do tego odpowiednie uprawnienia. Jak wyjaśnia Strefie Biznesu adwokat kościelny dr Michał Poczmański, „jest wiele osób np. prawników świeckich, teologów czy psychologów, którzy częściowo znają te procesy, ale w rzeczywistości nie mają do tego uprawnień. Korzystanie z ich pomocy będzie tańsze, ale odradza tego nawet władza kościelna”.

– Reguluje to kanon 1483 Kodeksu Prawa Kanonicznego: Pełnomocnik i adwokat winni być pełnoletni i nienaruszonej sławy. Adwokat ma być ponadto katolikiem, chyba że biskup diecezjalny zezwoli inaczej, doktorem prawa kanonicznego lub skądinąd prawdziwie biegłym i zatwierdzonym przez tegoż biskupa – dodaje nasz rozmówca.

Pierwsze wydatki związane ze stwierdzeniem nieważności małżeństwa związane są z konsultacją wstępną. To bardzo istotna kwestia, gdyż nie każda ze zgłaszanych spraw może zostać zakwalifikowana do procesu. Koszt konsultacji wynosi od 150 do 350 zł, jednak w niektórych kancelariach usługa ta jest bezpłatna.

Następne opłaty dotyczą skargi powodowej, która warunkuje późniejszy proces. Jak podkreśla dr Michał Poczmański, „złe dobranie podstaw prawnych sprawia, że wnioskujący mogą zmarnować 2 lub 3 lata procesu”. Koszt jej przygotowania wynosi od 1500 do 2000 złotych.

Ubiegając się o rozwód kościelny, należy też pamiętać o opłaceniu wpisowego w sądzie. Zazwyczaj wynosi ono od 200 do 300 złotych, a stawka zależy od wybranego sądu.

Kolejny wydatek związany jest z kosztami procesu, które najczęściej szacowane są na około 1500-3000 złotych. Czasem może to być określony procent od zarobków petenta, jednak również określony górnym limitem, najczęściej 3000-4000 złotych.

– Co ważne, można zwykle koszty te płacić w ratach, ustalonych samodzielnie z sądem. W wyjątkowych wypadkach można również prosić o umorzenie tych kosztów. W zależności od przypadku może być to umorzenie częściowe lub nawet całkowite. Oczywiście swoją prośbę należy uzasadnić i potwierdzić stosownymi dokumentami swoją trudną sytuację materialną – wyjaśnia dr Michał Poczmański.

W wielu sprawach niezbędna będzie także opinia biegłego seksuologa, psychiatry czy psychologa. Dotyczy to nawet 90 proc. prowadzonych spraw. Koszt tej usługi wynosi od 300 do 700 zł.

Ostatni wydatek związany jest z reprezentacją adwokacką, która nie zawsze będzie niezbędna. To, czy jest ona konieczna, najczęściej ustalane jest podczas pierwszej wizyty w kancelarii. Koszty pomocy adwokackiej zwykle zaczynają się od około 2000 złotych.

– W łatwych sprawach raczej adwokat kościelny niewiele wniesie do procesu. Warto jednak wcześniej odbyć chociaż konsultację, aby poznać zasady prowadzenia procesu w konkretnej diecezji, poszczególne kroki i potencjalnie trudniejsze punkty zapalne – zaznacza adwokat kościelny.

Podsumowując, koszty związane ze stwierdzeniem nieważności małżeństwa prezentują się następująco:

• konsultacja wstępna – od 150 do 300 zł,
• przygotowanie skargi powodowej – od 1500 do 2500 zł,
• wpisowe w sądzie – od 200 do 300 zł,
• koszt procesu – od 1500 do 3000 zł,
• opinia biegłego – od 300 do 700 zł,
• reprezentacja adwokata – od 2000 zł.

Proces stwierdzania nieważności małżeństwa składa się z następujących etapów:

• przygotowanie procesu,
• złożenie skargi powodowej,
• zeznania stron,
• zeznania świadków,
• opinia biegłego,
• publikacja akt,
• odpowiedź po publikacji akt,
• uwagi obrońcy węzła małżeńskiego,
• głos obrończy,
• wyrokowanie i ogłoszenie wyroku,
• dekret o wykonalności wyroku,
• apelacja od wyroku negatywnego.

Co istotne, podczas procesu kościelnego adwokatem może być tylko adwokat kościelny. Reprezentowanie wnioskującego przez adwokata świeckiego czy radcę prawnego nie będzie natomiast możliwe.