Roman Polański w Gliwicach wręczył medal Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata

**
Roman Polański, dziś 87-letni aktor i reżyser, jako dziewięciolatek, w 1942 roku znalazł się pod opieką polskiej rodziny w małej miejscowości Wysoka pod Wadowicami. Jego opiekunowi, sami bardzo biedni, z trójką dzieci, przygarnęli go i zaopiekowali się nim jak własnym dzieckiem. Dzięki nim przeżył. On sam po latach szukał ich śladów, wiejskiej chaty, w której dostał nie tylko schronienie, ale i serce. Zabiegał, by ich uhonorować. 15 października, w Gliwicach, wręczył wnukowi śp. Stefanii i Jana Buchałów medal Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.

W Domu Pamięci Żydów Górnośląskich, Oddziale Muzeum w Gliwicach, odbyła się w czwartek, 15 października, uroczystość wręczenia medali Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata (hebr. ‏חֲסִידֵי אֻמּוֹת הָעוֹלָם‎ Chasid Umot ha-Olam) – najwyższego izraelskiego odznaczenia cywilnego nadawanego nie-Żydom, przyznawanego przez Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Yad Vashem w Jerozolimie. Gospodarzem uroczystości byli ambasador Izraela w Polsce i prezydent Gliwic.

- Witam w dawnym domu oczyszczenia, w bet tahara, w miejscu, w którym żywi żegnali zmarłych. Jednak dzisiaj nie będziemy żegnać zmarłych, zgromadziliśmy się tutaj, aby ich przypomnieć. Będziemy oczyszczać naszą pamięć z tego co zbędne i jałowe, aby dotrzeć do tego co jest właściwą miarą uczynków ludzkich. Opowiemy bowiem o ludziach, którzy dla innych są miarą, trzciną mierniczą, pozwalającą odróżnić i oddzielić dobro od zła, światło od ciemności, życie od śmieci. Przypomnimy życie Sprawiedliwych, którzy płomyczki życia przenosili przez noc i zamieć - powiedział witając gości Grzegorz Krawczyk, dyrektor Muzeum w Gliwicach.

Uhonorowanych medalem zostało w czwartek, 15 października, troje Sprawiedliwych: śp. Stefania i Jan Buchałowie oraz śp. siostra Zofia Szczygielska.

Jednym z ocalonych jest reżyser i aktor Roman Polański. Ratowali go państwo Buchałowie z niewielkiej wioski Wysoka koło Wadowic. Roman Polański był obecny na gliwickiej uroczystości, Stanisławowi, wnukowi państwa Buchałów wręczył to ważne odznaczenie.

Roman Polański pisał we wniosku do Yad Vashem:

„Stefania bez namysłu, tylko z miłości do bliźniego zaryzykowała swoje życie, życie męża i dzieci, ukrywając mnie w ich domu przez prawie dwa lata. W tym czasie, pomimo biedy i niewielkiej ilości pożywienia dla swojej rodziny, zadbała o to, by mnie ukryć i nakarmić. Dwukrotnie przyjeżdżałem do Polski na wieś Wysoka. Niestety Stefania i Jan już wtedy nie żyli”.

Po wojnie Polański odwiedzał wieś Wysoka w poszukiwaniu swych wybawców, ale bezskutecznie. Po staraniach i dotarciu do dokumentacji okolicy dowiedział się, że Stefania Buchała zmarła w 1953 roku na gruźlicę w wieku 49 lat. Jej mąż Jan zmarł około miesiąca później. Dzieci Buchałów sprzedały swoją działkę po wyburzeniu ich domu i osiedliły się w zachodniej Polsce.

Jedynym z ich potomków, jakiego Polańskiemu udało się odnaleźć, jest wnuka Stefanii i Jana Buchałów - Stanisław Buchała.

Siostra Zofia Szczygielska ratowała dzieci różnych wyznań w klasztorze Sióstr Miłosierdzia w Przeworsku (na południe od Krakowa). Ocaliła dwie dziewczynki: Esther Freilach z domu Singer oraz Rinę Glikman.
Odznaczenie w Gliwicach odebrał Jerzy Szczygielski, który jest bratankiem zakonnicy.
Esther Freilich z domu Singer jest jedyną córką Friedricha i Anny Singerów z Przemyśla. Trafiła pod opiekę W lipcu 1943 r. przywiózł ją do klasztoru Sióstr Miłosierdzia i przekazał zakonnicom na okres około dwóch lat. W klasztorze została przyjęta pod nazwiskiem Antonina Czajkowska, gdzie czule nazywano ją Tosią. Zakonnica Michalina Bilińska, która była wówczas młodą zakonnicą, wspomina, że przełożona klasztoru siostra Zofia Szczygielska, która kierowała tam sierocińcem, szpitalem i ochronką, powierzyła siostrze Michalinie opiekę nad małą Tosią. Wszystkie zakonnice wiedziały o tym, że dziewczynka i jej ojciec są Żydami.

W klasztorze w różnym czasie znalazło schronienie co najmniej dwoje innych żydowskich dzieci, o czym daje świadectwo jedna z ocalonych tam Żydówek, Rina Glickman, urodzona w 1933 roku w Borysowie.
Zakonnica Michalina Bilińska w ciepłych słowach przedstawia Przełożoną Zofię Szczygielską jako wzór wrażliwości na cierpienie każdego człowieka bez względu na pochodzenie i rasę, dodając, że jej drzwi były zawsze otwarte dla wszystkich potrzebujących.

Uroczystość w Gliwicach odbyła się bez udziału mediów, zgodnie z życzeniem izraelskiej ambasady. Wydarzenie było natomiast transmitowane na jej kanale na YT.

(oprac. na podst. materiałów prasowych Muzeum w Gliwicach i Ambasady Izraela)