Rewolucja w mundurze. 25 lat temu milicję zastąpiła policja

Jedną z największych zmian było odłączenie policji od aparatu bezpieczeństwa i wprowadzenie jako nadrzędnej zasady apolityczności. Najważniejszym zadaniem dla nowej policji nie była już ochrona systemu przed obywatelami, ale obywateli - ich życia, zdrowia i mienia przed przestępcami. A symbolem tej zmiany było zastąpienie Milicji Obywatelskiej - policją.

Zaledwie cztery miesiące później, w lipcu w Nadarzynie (mazowieckie), świat przestępczy po raz pierwszy uderzył w nową formację. Podczas policyjnej zasadzki gangsterzy z Pruszkowa otworzyli ogień do funkcjonariuszy. We wrześniu w Gdyni doszło do pierwszego, nieudanego jeszcze zabójstwa na zlecenie, a w październiku w Warszawie do pierwszych zamachów bombowych. W całym kraju zaczynają się mnożyć napady na banki i konwoje, rośnie przemyt narkotyków i kradzionych samochodów oraz handel bronią.

Rosną szeregi przestępców, rosną też szeregi policjantów: od niespełna 80 tys. w 1990 roku do 105 tysięcy w 1993 roku, z czego 30 tysięcy to nowi funkcjonariusze. Rośnie też społeczne zaufanie do policji: tylko w ciągu tych trzech lat skoczyło z 56 do 72 procent. Słabe wyniki z 1990 czy 1991 roku tłumaczono "odziedziczonym" brakiem zaufania do milicji jako formacji politycznej. Trudniej już było znaleźć powody, dla których w 2000 roku zaufanie spadło poniżej 60 procent. Ten pierwszy poważny kryzys społecznego zaufania tłumaczono... sytuacją polityczną. Szła jednak ona w parze z wyjątkowo kiepskimi wynikami policyjnej pracy: wykrywalność zaledwie na poziomie 47 procent.

Jak wygląda to teraz? Na policyjnych etatach pracuje 98 775 policjantów. Jest 3,5 tysiąca wakatów. Wykrywalność sięga 66,7 procent, a zaufanie do policji jest na poziomie tego z 1993 roku - 72 procent. Tylko raz było wyższe - w 2007 roku pozytywnie pracę policji oceniało 74 procent Polaków.

- Kiedyś poparcie było wymuszone strachem, dziś jest autentyczne - mówi Andrzej Szary, szef NSZZ Policjantów w Wielkopolsce. - Polak nie powinien bać się dzisiaj policjanta, ale powinien go szanować i czuć respekt. Tymczasem ostatnie lata to wzrost o kilkaset procent ataków na policjantów. Nie można tego tłumaczyć tylko wzrostem agresji, ale także brakiem edukacji. Od kilku lat żądamy od ministerstwa i komendy głównej kampanii społecznej, która by uświadamiała Polaków o prawach policjanta i ich własnych. Niektórzy pomylili bowiem demokrację z bezkarnością. Niestety, utwierdza ich w tym prokuratura. W Anglii już samo dotknięcie policjanta traktuje się jako naruszenie jego nietykalności. W Polsce policjanci słyszą w prokuraturze, że mogą złożyć prywatny akt oskarżenia.

- Po 1990 roku daliśmy policji kredyt zaufania, zakładając, że przestanie już być wykorzystywana jako aparat represji, a zacznie dbać o nasze bezpieczeństwo - mówi prof. Rafał Drozdowski, socjolog. - Po jakimś czasie jej notowania zaczęły jednak spadać. Policja była niedofinansowana, a na jej wizerunek wpływ miały też korupcja i działalność mafii. Rzeczą dziś niewyobrażalną było zabójstwo szefa policji Marka Papały. Dziś znowu jej ufamy, a wielu Polaków postrzega policjantów jako osoby, które są po naszej stronie. Nie ma już podziału na my i oni jak w PRL. Na miejscu komendantów zatrudniłbym jednak agencję reklamową, która bardziej ociepliłaby ten wizerunek. Policji jako instytucji wciąż bowiem brakuje dystansu do siebie i umiejętności przyznawania się do błędów.

25 lat to tysiące śledztw, z których przypominamy trzy najgłośniejsze.
Napad stulecia. W sierpniu 1993 roku bandyci podszywając się pod ochroniarzy, jadą z kasjerką do banku odebrać pieniądze przeznaczone na wypłaty dla pracowników Swarzędzkiej Fabryki Mebli. Znikają z łupem - 5,2 mld złotych (obecnie 520 tys. złotych ). Policji udaje się ująć sprawców i odzyskać większą część łupu.

Skyline. Pierwsza piramida finansowa, na której jej organizator Mariusz K. zarobił 4,5 mln marek (10 mln złotych). Pieniądze trzymał na szwajcarskich kontach zabezpieczonych hasłem. Aby je zdobyć, jego życiowa partnerka - Violetta Z. organizuje w 1997 roku jego porwanie i zabójstwo. Zanim została zatrzymana, wypłaciła ponad milion marek.

Zabójstwo 22-letniej Małgosi Stankowskiej ze Stęszewa. W 2000 roku przed świętami Bożego Narodzenia dziewczyna znika bez śladu. Zostaje po niej tylko spalony samochód. Już miesiąc później policjanci docierają do mordercy, którym okazał się chłopak jej najbliższej przyjaciółki. Do dziś nie zdradził, gdzie ukrył ciało Małgosi.

W lipcu 2009 roku policja przebrała się ze stalowego koloru na granatowy.
Granatowe spodnie, tego samego koloru koszula z napisami "POLICJA" oraz czapka "bejsbolówka" zastąpiły koszule, krawaty i niewygodne mundury. Przebieranie się w nowe mundury trwało trzy lata. Granatowy kolor nie był przypadkowy: nawiązywał do tradycji przedwojennej policji.

W policyjnych garażach przez pierwsze lata stały te same samochody, którymi jeździła milicja: nyski i polonezy.
Ostatnie polonezy odeszły na policyjną emeryturę w 2009 roku. Znacznie wcześniej, bo już w latach 90. zniknęły policyjne nyski, które zastąpiły volkswageny. A w policyjnej flocie przez te 25 lat pojawiły się też takie samochody jak: kia cee'd, fiat bravo, opel vectra, skoda octavia, skoda superb, opel astra classic, vw passat (osobowe), nissan navara, nissan pathfinder, kia sorendo (terenowe), fiat ducato, renault trafic i opel vivaro (furgony). Największym motoryzacyjnym niewypałem policji okazało się rumuńskie terenowe aro. W tym roku planowana jest kolejna duża wymiana w policyjnych garażach - zakup ponad 1,5 tys. samochodów i motocykli za kwotę około 100 mln zł.