Przepowiednia, którą żyli Polacy w czasie wojny, wyszła z Tęgoborza?

Tęgoborze, powiat nowosądecki, noc z 23 na 24 września 1893 roku. Do pałacu hrabiego Władysława Wielogłowskiego zjeżdżają goście wtajemniczeni w praktyki spirytystyczne. Gdy zegar wybija północ, hrabia prowadzi zaproszonych do specjalnej sali w podziemiach pałacu.

Osiem postaci ubranych na czarno siada przy okrągłym stole, tworząc zamknięty krąg. Jest ciemno, jedyne światło pochodzi z rozstawionych świec.

- Trudno ludzkie ustalić losy, gdy zmienność warunków odmienia dziś to, co wczoraj trwałym było, a jutro istnieć przestaje - ma przemówić medium i podyktować przepowiednię dotyczącą losów Polski i świata. Tożsamość osoby, która wypowiedziała te słowa, pozostanie tajemnicą.

Hrabia, na co dzień zafascynowany ideą seansów spirytystycznych i czarną magią, spisuje jej słowa.

Według mieszkańców pobliskich wsi, w galicyjskim majątku Tęgoborze dzieją się dziwy.

Miejscowi opowiadają: kto stanie u bram pałacu, wyczuwa dziwną, mrożącą krew w żyłach energię. Ci, którzy mają okazję wejść do środka, dodadzą jeszcze, że w pałacowych podziemiach jest sala: ośmiokątna, wybita złotymi monetami. Tam hrabia zgłębia tajniki alchemii i czarów.

Zapiski tej nocy, z 23 na 24 września 1893 roku, w formie zeszytów trafiają pod klucz osobistego archiwum hrabiego.

Dopiero po śmierci właściciela znajdzie je Aleksander, bratanek Wielogłowskiego. Przeglądając zeszyt, natrafi na wierszowaną przepowiednię.

Tekst po latach staje się jednym z najsłynniejszych proroctw, a spotkanie w pałacu Wielogłowskiego najgłośniejszym seansem spirytystycznym.

Wszystko to za sprawą dwóch artykułów w prasie, opublikowanych na początku 1939 roku.

Najpierw prasa pomorska cytuje:

„Oto powiadam wam: W dwa lat dziesiątki nastaną te pory, Gdy z nieba ogień wytryśnie. Spełnią się wtedy pieśni Wernyhory, Świat cały krwią się zachłyśnie” - brzmią pierwsze wersy przepowiedni, która tego dnia ujrzała światło dzienne.

Na publikację reaguje 27 marca 1939 roku krakowski „Ilustrowany Kuryer Codzienny”:

„Sensacyjna przepowiednia z roku 1893 o przyszłych losach świata” - brzmi podtytuł artykułu publikowanego na łamach dziennika.

„(...) Medium niewiadomego nazwiska podało przepowiednię w formie rymowanej, obejmującą okres lat 50-ciu. Brzmiącą niezwykle sensacyjnie w zestawieniu z dzisiejszymi wypadkami” - podaje redakcja.

W drugiej strofie (a jest ich łącznie 18) można było przeczytać: „Polska powstanie ze świata pożogi, Dwa orły padną rozbite. Lecz długo jeszcze los jej jest złowrogi, Marzenia ciągle niezbyte”.

Prawdziwe emocje wzbudzają jednak ostatnie wersy:

„Powstanie Polska od morza do morza. Czekajcie na to pół wieku. Chronić nas stale będzie łaska Boża, Więc cierp i módl się człowieku!”.

Słowa te mają stać się pokrzepieniem serc Polaków, czujących podskórnie zbliżający się cień wojny.

I rzeczywiście, gdy wybucha II wojna światowa, Polacy odnajdują w przepowiedni znak pomyślnej przyszłości ich kraju.

W 1939 r. szczególnie często cytuje się jeden z jej wersów: „Krzyż splugawiony zostanie pokonany na wschodzie”, a symbolikę wykorzystaną w wierszowanej wróżbie - splugawiony krzyż i pojawiający się w kolejnych fragmentach młot - interpretują, zwłaszcza w ciemnych latach okupacji sowieckiej i hitlerowskiej, jako nazistowską swastykę i młot symbolizujący komunizm.

Spotkanie w pałacu Wielogłowskiego stało się najsłynniejszym seansem spirytystycznym

Interpretacji pojawia się zresztą bardzo dużo - tak wiele, jak wiele jest bieżących wydarzeń, napięć, zwrotów akcji.

Tekst jest wielokrotnie przepisywany i kolportowany. Przekazywany ustnie lub przepisywany ręcznie znajduje się w niemal każdym polskim domu, a jego strofy, niosące nadzieję, cytują dorośli, a nawet - podczas niewinnych, podwórkowych zabaw - dzieci.

Czas odkrywa kolejne wydarzenia, których zapowiedzi ludzie doszukują się w proroctwie. Gdy wydaje się, że symbolika zawarta we wróżbie staje się jasna, a przepowiednia odpowiada na coraz więcej dziejowych pytań, wielką tajemnicą nadal pozostaje autorstwo utworu.

Czy było nim samo medium niewiadomego nazwiska? Czy hrabia Wielogłowski mógł w ten sposób spisać relację z wydarzenia? Czy może zrobił to jego bratanek, Aleksander, który odnalazł zeszyt?

Po latach przepowiednią z Tęgoborzy interesuje się Czesław Miłosz. - Gdyby lepiej ułożyły się losy Polski po roku 1945, na pewno dyskutowano by wiele o genezie i treści przepowiedni. Zdumienie ogarnia, że teraz ta przepowiednia albo jest zupełnie zapomniana, albo nadal krąży potajemnie, przekazywana z rąk do rąk” - pisze na łamach „Tygodnika Powszechnego” w artykule „Warszawa środkiem ustali się świata”.

Według legendy przytoczonej przez Miłosza przepowiednię podyktował „duch Mickiewicza”. - W czasie wojny nikt nie znał jej pochodzenia i zdawało się, że ktoś ją w Polsce napisał na doraźne potrzeby krzepienia serc, do tego stopnia ten polski Nostradamus zgadzał się z wypadkami II wojny - komentował noblista. Stwierdził jednocześnie, że oryginał zapisu seansu przechowywany był w Bibliotece Ossolińskich we Lwowie i zaginął po II wojnie, a przepowiednię opublikowano po raz pierwszy w 1912 r., w „Gazecie Narodowej”, wydawanej we Lwowie.

Historycy tej teorii przeczą.

Wskazówką w poszukiwaniu autora tekstu jest fakt, że w archiwach nie odnaleziono publikacji wcześniejszych niż ta wspominana w 1939 roku w IKC-u.

Warto dodać, że w tym samym numerze, w którym powołano się na prasę pomorską, ukazał się małymi literami dopisek: „Wspomniane proroctwo ukazało się także w książce M.H. Szpyrkówny „Trzy proroctwa”. Trop prowadzi do Marii Heleny Szpyrkówny. To powieściopisarka, poetka, autorka wierszowanych opowiastek i opowiadań dla dzieci, pasjonująca się zagadnieniami metapsychicznymi i parapsychologią. W tym czasie Szpyrkówna mieszka w Gdyni. Niewykluczone, że mogła zamieścić swój tekst w gazecie pomorskiej. Czy przepowiednia jest jej tekstem stworzonym, jak wskazywał Miłosz, dla pokrzepienia serc? - zastanawiają się historycy.

Badacze literatury wskazują, że język przepowiedni jest spisany polszczyzną dwudziesto-, a nie dziewiętnastowieczną. Autorstwo Szpyrkówny staje się bardziej prawdopodobne, ale do niej - zdaniem historyków - należy jedynie wierszowana forma utworu. Kto więc, pytają ponownie, jest jej autorem? I czy informacja o rzekomym pochodzeniu utworu z 1893 roku zamieszczona w prasie była kłamstwem?

Olizarowski, autor książek o przepowiedniach w Polsce i na świecie, twierdzi , że w pałacu Wielogłowskiego seanse spirytystyczne rzeczywiście się odbywały i taka przepowiednia mogłaby tam powstać.

- Seanse spirytystyczne były popularne już w XIX wieku, w wielu kręgach społecznych, a w tych wyższych szczególnie - twierdzi.

- W dobie romantyzmu spotykano się w tym celu na terenie praktycznie całej Europy - wtóruje mu prof. Zdzisław Noga, historyk Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

Przewidywano przyszłość, ale nie tylko: - Chodziło o kontakt z różnymi osobami, również zmarłymi. Generalnie mówiąc, o kontakt ze światem metafizycznym - komentuje prof. Zdzisław Noga.

Ten sam temat podejmuje na łamach książki Stanisław Hadyna. I dokonuje rewolucji, twierdząc, że autorką tekstu jest jej bohaterka, o której dotąd nikt nie pomyślał: Agnieszka Pilchowa.

Agni P. (pod tym pseudonimem występowała) znano jako osobę o zdolnościach jasnowidzenia, zielarkę, uzdrowicielkę. Zamieszkała w Wiśle, choć mogłaby żyć w europejskich metropoliach - gdy rozeszło się, że ma medialne zdolności, nawet prezydent Czech, Masaryk, proponował jej posadę na Hradczanach.

- Stanisław Hadyna w książce wspomina również postać swojego wuja, Jana Hadyny. Współpracował on z Agni P., razem wydawali czasopismo „Hejnał” - mówi Władysława Magiera, autorka książek o kobietach z Cieszyna. Okazuje się więc, że Stanisław Hadyna osobiście znał wizjonerkę. Spędzając wakacje u swojego wuja w Wiśle, towarzyszył im obojgu.

- Problem w tym - zastrzega Władysława Magiera - że Agnieszka Pilchowa nie pisała wierszem. Przyjaźniła się natomiast z autorką wierszowanych opowiastek, której swoje wizje mogła opowiedzieć - Marią Szpyrkówną. Ta miałaby więc nadać wypowiedzi jasnowidzącej formę wierszowaną i zorganizować publikację - być może nawet bez wiedzy i zgody właściwej autorki.