Projekt "Encyklopedii Solidarności" zrodził się ok. 2005 roku, a jego pomysłodawcą jest Stowarzyszenie Pokolenie w Katowicach. Po kilku latach do inicjatywy zebrania i spisania historii ruchów opozycyjnych działających w PRL w latach 1976-1989 przyłączył się Instytut Pamięci Narodowej, a już w 2010 roku wydany został pierwszy tom Encyklopedii Solidarności zawierający 1130 biogramów i haseł rzeczowych. Od tego czasu historia podziemia antykomunistycznego jest stale uzupełniana.
- Tak to będzie trwało. Zostaje coś wspaniałego, zostaje świadectwo i papierowy pomnik papierowej rewolucji, bo to przede wszystkim były książki, pisma i odezwy. Oczywiście było malowanie na murach i demonstracje, ale głównym nurtem tej podziemnej rzeki było właśnie wolne słowo. Ten pomnik papierowej rewolucji powstał i jestem szczęśliwy - mówi Przemysław Miśkiewicz ze Stowarzyszenia Pokolenie, kierownik administracyjny projektu badawczego "Encyklopedia Solidarności".
W czwartek 18 stycznia w Centrum Edukacyjnym IPN w Katowicach odbyła się premiera piątego tomu z udziałem przedstawicieli środowisk opozycyjnych, autorów publikacji i dr. Karola Nawrockiego, prezes IPN.
- Członkowie Solidarności w latach osiemdziesiątych zapewnili mojemu pokoleniu możliwość rozwijania się w Polsce, która w trudach po roku 1989, w trudnym procesie transformacji ustrojowej rodziła się do niepodległości. O fenomenie Solidarności moglibyśmy dyskutować godzinami, dniami - mówi dr Karol Nawrocki. - Ten fenomen płynie z jednej strony z wielkości ducha obudzonego przez świętego papieża Jana Pawła II tymi słowami, która nałożyły się na kontekst ekonomiczny, polityczny i wolnościowy Polaków, którzy pragnęli wolności i solidarności - dodaje.
Prezes IPN przypomniał, że "Solidarność" była wielkim ruchem wolnościowym, a walkę o jej ideały toczyli wszyscy - ludzie na polskich wsiach, w małych miasteczkach oraz dużych miastach i ośrodkach.
- Solidarność, i to powtarzamy na całym świecie, doprowadziła do upadku systemu komunistycznego, niezależnie od tego co w przestrzeni publicznej na świecie uchodzi za symbol upadku tego systemu, to bez Solidarności upadek systemu komunistycznego w Europie i na świecie nie byłby możliwy. Tym fenomenem od 20 lat zajmuje się Instytut Pamięci Narodowej - podkreśla dr Karol Nawrocki.
W zaprezentowanym dziś piątym tomie "Encyklopedii Solidarności" znalazło się 565 biogramów działaczy opozycji i 284 hasła rzeczowe. Nad ich stworzeniem pracowało ponad 150 pracowników naukowych IPN. Katowickimi koordynatorami oddziałowymi IPN zaangażowanymi w przygotowanie piątego tomu są dr Jarosław Neja i dr Tomasz Kurpierz. Obecny na premierze dr Jarosław Neja podkreślał, że nie byłoby tej publikacji gdyby nie praca i zaangażowanie wielu ludzi wskazując przy tym na archiwistów i archiwistki z katowickiego oddziału IPN. Jakie górnośląskie grupy, zostały ujęte w najnowszym tomie?
- Jeśli chodzi o środowiska, to oczywiście dominuje tutaj Niezależny Samorządny Związek Zawodowy, ale mamy działaczy Niezależnego Zrzeszenia Studentów, mamy osoby, które wspierały podziemie po roku 1981, po wprowadzeniu stanu wojennego - wylicza dr Jarosław Neja.
Opracowano również 14 haseł rzeczowych związanych z naszym regionem.
- Polecam przede wszystkich hasła dotyczące ośrodków internowania takich jak Radosze w Sosnowcu, w którym przetrzymywano kobiety, ośrodek w Bytomiu-Miechowicach, gdzie również przetrzymywano panie, sam areszt Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Katowicach. Po komendach miejskich był to pierwszy etap internowania, gdzie trafiała większość osób z naszego regionu śląsko-dąbrowskiego - wskazuje dr Jarosław Neja.
W piątym tomie opisana została również działalność opozycyjna na śląskich uczelniach wyższych: Śląskiej Akademii Medycznej i Akademii Ekonomicznej w Katowicach.
W ramach wszystkich opublikowanych dotąd tomów opracowanych zostało łącznie 5673 hasła rzeczowe i biogramy.
- Wszystkim państwu serdecznie dziękuję za waszą drogę życia i gwarantuję, że Instytut Pamięci Narodowej stoi i będzie stał na straży polskiej pamięci narodowej - zwrócił się dr Karol Nawrocki do obecnych na sali działaczy Solidarności.
Poniżej prezentujemy skrócone biogramy części bohaterek i bohaterów piątego tomu "Encyklopedii Solidarności" związanych z województwem śląskim.
- Renata Górnisiewicz, w latach 1979–1980 działaczka opozycji demokratycznej, kolporterka prasy niezależnej, autorka antykomunistycznych napisów na terenie Bielska-Białej. Wielokrotnie zatrzymywana przez SB. W latach 1980–1981 pracownik administracyjny MKZ, następnie Zarządu Regionu Podbeskidzie. Internowana w stanie wojennym. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Wolności i Solidarności.
- Alicja Ratuszna – jedna z założycielek struktur „Solidarności” na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, przewodnicząca Koła w Instytucie Fizyki, w stanie wojennym współpracownik Biskupiego Komitetu Pomocy Uwięzionym i Internowanym w Katowicach w ramach zespołu na rzecz internowanych pracowników naukowych śląskich uczelni. W latach 1983–1988 udostępniała swoje mieszkanie na potrzeby spotkań Regionalnej Komisji Koordynacyjnej „S”.
- Marek Dmitriew, członek NZS, m.in. 14 grudnia 1981 r. uczestnik strajku okupacyjnego w Hucie Baildon w Katowicach, zatrzymany, brutalnie pobity przez ZOMO, następnie internowany. Od 1982 r. działacz konspiracyjnych struktur NZS na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, wyznaczony również do działania w legalnych organach uczelni – członek Senatu UŚ. Kolporter wydawnictw bezdebitowych, w 1989 r. uczestnik kampanii wyborczej do Sejmu w ramach Komitetu Obywatelskiego w Lublińcu. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Wolności i Solidarności.
- Jan Kauf – działacz „Solidarności”, przewodniczący Komisji Założycielskiej następnie Zakładowej „S” w Fabryce Armatury w Oleśnie, w 1981 r. delegat na I WZD Regionu Częstochowa. Od 1982 r. działacz podziemnych struktur „S” w Oleśnie i okolicy, m.in. założyciel kilkuosobowej grupy zajmującej się redagowaniem i drukiem ulotek, kilkukrotnie zatrzymywany. W latach 1989–1990 organizator i przewodniczący Komitetu Obywatelskiego „S” w gminie Przystajń. Odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności.
- Jędrzej Lipski – członek NZS na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, w listopadzie – grudniu 1981 r. uczestnik okupacyjnego strajku studenckiego, 14 grudnia 1981 r. uczestnik strajku okupacyjnego w Hucie Baildon w Katowicach, w stanie wojennym dwukrotnie internowany, w latach 1982–1986 współorganizator i uczestnik działań podziemnego NZS na UŚ, kolporter wydawnictw niezależnych, kilkukrotnie zatrzymywany. 1985–1986 członek Studenckiego Komitetu Oporu. W 1986 jeden z inicjatorów reaktywacji NZS na UŚ, relegowany ze studiów. Od 1987 m.in. w krakowskich i opolskich strukturach konspiracyjnych. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Wolności i Solidarności.
- Zenon Lis – członek NZS na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, współzałożyciel struktur uczelnianych, 1980–1984 – członek KPN, w 1981 r. współzałożyciel Międzyuczelnianego Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania, 25 maja 1981 r. organizator Marszu Wolności w Katowicach. W listopadzie–grudniu 1981 r. współorganizator strajku studenckiego na UŚ, wiceprzewodniczący Wydziałowego Komitetu Strajkowego na Wydziale Nauk Społecznych UŚ. W stanie wojennym internowany. Od 1982 r. działacz podziemnych struktur NZS na UŚ. Współpracownik różnych struktur konspiracyjnych „S” m.in. na Górnym Śląsku. Kolporter wydawnictw bezdebitowych. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Wolności i Solidarności.
- Janusz Moszyński – we wrześniu 1980 r. współorganizator Niezależnego Związku Młodzieży Akademickiej Politechniki Śląskiej w Gliwicach, współorganizator NZS tamże, współtwórca i członek redakcji pisma „Informacje. NZS Politechnika Śląska”, korespondent prasy związkowej. W stanie wojennym internowany, następnie dystrybutor prasy i wydawnictw bezdebitowych. W 1989 r. członek Gliwicko-Zabrzańskiego Komitetu Obywatelskiego „S”. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyża Wolności i Solidarności.
- Tadeusz Motyka – działacz struktur „Solidarności” w Żywcu. W styczniu 1982 r. aresztowany, dyscyplinarnie zwolniony z pracy, następnie skazany na 3 lata pozbawienia wolności. W latach 1983–1989 kolporter wydawnictw podziemnych w miejscu pracy i zamieszkania. W 1989–1990 działacz Komitetu Obywatelskiego „S” w Węgierskiej Górce. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Wolności i Solidarności.
- Pawlikowski Zygmunt (Słaboń Zygmunt) – od 1978 r. współpracownik KSS „KOR”, od 1979 Studenckich Komitetów Solidarności, współorganizator niezależnych wydawnictw. W październiku 1980 r. współzałożyciel Niezależnego Samorządnego Zrzeszenia Studentów na Wydziale Filologicznym UŚ. Współorganizator NZS na UŚ, a także innych śląskich uczelniach. W latach 1980–1981 m.in. współorganizator spotkań dla młodzieży szkół średnich, współpracownik Wszechnicy Górnośląskiej, drukarz i kolporter prasy niezależnej. W stanie wojennym internowany. Następnie współorganizator pomocy dla ukrywających się działaczy podziemnych, organizator niezależnych wykładów. Odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności.
- Wacław Pierzchalski – działacz „Solidarności” w Bielsku-Białej, w stanie wojennym organizator pomocy osobom internowanym. W 1982 r. jeden z redaktorów podziemnego pisma „Solidarność Podbeskidzia”, drukarz i kolporter. W stanie wojennym dwukrotnie internowany. 1982–1986 kolporter pism podziemnych. 1987–1990 na emigracji w Austrii. Działał społecznie przy Biurze Delegata Rządu RP na Uchodźstwie w Wiedniu. Odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności.
- Zbigniew Siemaszko – działacz gliwickich struktur „Solidarności”, m.in. współpracownik Zarządu Regionu Śląsko-Dąbrowskiego „S”. 1981–1992 członek KPN. W stanie wojennym w składzie Drugiego Garnituru Gliwickiej Delegatury RKW „S” Regionu Śląsko-Dąbrowskiego, dwukrotnie internowany, 1982–1992 członek Solidarności Walczącej, kolporter prasy podziemnej i wydawnictw niezależnych. Autor plakatów i ulotek. Współorganizator i uczestnik protestów i manifestacji ulicznych w Gliwicach. Odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności.
- Józef Smolicki – w marcu 1968 r. uczestnik strajku studenckiego na Politechnice Krakowskiej, redagował, drukował i kolportował ulotki. W 1981 r. współorganizator struktur NSZZ Indywidualnego Rzemiosła „Solidarność” w Żywcu i Regionie Podbeskidzie. W grudniu 1981 przewodniczący Prezydium Krajowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ Indywidualnego Rzemiosła „S”. W stanie wojennym uczestnik akcji pomocy dla osób internowanych i ich rodzin. W 1982 r. organizator konspiracyjnych zebrań Krajowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ IRz „S” w Zakopanem i Częstochowie. 1984–1985 współtwórca, redaktor i kolporter podziemnego pisma „Halny”. W 1989 r. współorganizator Komitetu Obywatelskiego „S” Ziemi Żywieckiej.
- Lesław Werpachowski – działacz struktur „Solidarności” w Skoczowie, m.in. przewodniczący Założycielskiego Komitetu Koordynacyjnego „S” w FSM Zakład nr 4 w Skoczowie. W 1981 r. wiceprzewodniczący Komisji Zakładowej związku. W stanie wojennym internowany, w latach 1985–1987 współpracownik Niezależnego Ośrodka Badań Społecznych w Krakowie, 1989–1992 przewodniczący Komitetu Obywatelskiego „S” w Ustroniu. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Wolności i Solidarności.
Nie przeocz
- Tak wyglądał Śląsk przed wojną! Zobaczcie 20-lecie międzywojenne w kolorze
- Tajemnice włości Donnersmarcków - co stało się z "Małym Wersalem" w Świerklańcu?
- Będziecie w szoku! Ten szpital, pełen medycznych sprzętów, stoi opuszczony ZDJĘCIA
- Darmowy parking przy Silesia City Center to przeszłość. Od kiedy zmiany?
Musisz to wiedzieć
Zamach na Roberta Fico. Stan premiera Słowacji jest poważny.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?