Praca na dwa etaty. Czy pracownik może podpisać dwie umowy o pracę? Czy prawo zezwala na podjęcie zatrudnienia u dwóch pracodawców?

Powszechnie obowiązujące przepisy nie zabraniają pracownikowi pracy na dwie umowy o pracę. Co więcej, prawo nie określa maksymalnej liczby umów o prace, na których jednocześnie zatrudniony jest pracownik. Równie dobrze może być to kilka etatów lub niepełnych etatów.

- Nie ma on też obowiązku informowania o tym swojego pracodawcy. Podjęcie dodatkowej pracy może uniemożliwić podpisanie umowy o zakazie konkurencji - zaznacza Waldemar Adametz z Państwowej Inspekcji Pracy.

Pracownik może podpisać dwie umowy o pracę z tym samym pracodawcą pod warunkiem, że zakres obowiązków i rodzaj wykonywanej pracy jest inny, niż wynika to z pierwszej umowy o pracę. W przypadku, gdyby rodzaj pracy byłby ten sam, mielibyśmy do czynienia z ponad wymiarowym czasem pracy (tj. nadgodziny) wynikającym z pierwszej umowy.

W sytuacji, gdy pracownik ma dwie umowy z tym samym pracodawcą, szef powinien przede wszystkim pamiętać o tym, że musi zagwarantować odpowiednie przerwy w pracy i odpoczynki: dobowe i tygodniowe. Nie ma jednak przeszkód, by praca na dwie umowy była wykonywana w tym samym czasie.

W kodeksie pracy zapisano, że pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę przysługuję 15-minutowa przerwa w ciągu 8 godzin pracy, o ile pracuje co najmniej 6 godzin na dobę. Jest to przerwa, która jest wliczana do czasu pracy, ale też w pewien sposób "regulowana" przez pracodawcę. Dlatego też powinna odbyć się o wyznaczonej porze. Nie może być samowolnie wykorzystana poza miejscem pracy, bo w razie wypadku, zdarzenia nie będzie uznane za wypadek przy pracy.

Ponadto pracodawca może wprowadzić jedną przerwę w pracy niewliczaną do czasu pracy, w wymiarze nieprzekraczającym 60 minut. Taka przerwa jest przeznaczona na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych.

Na dodatkową chwilę na załapanie oddechu mogą liczyć osoby pracujące przy komputerach. Po każdej godzinie pracy przy monitorze, należy im się 5-minutowa przerwa. Przysługuje ona pod warunkiem, że dobowy wymiar czasu pracy przy monitorze wynosi co najmniej 4 godziny. Te krótkie przerwy pracownik powinien wykorzystać na wykonywanie innych czynności służbowych. Dodatkowe przerwy należą się też pracownicom karmiącym piersią, jeśli ich dobowy wymiar czasu pracy wynosi więcej niż 6 godzin. Mają prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy na karmienie, na wniosek pracownicy, mogą być udzielane łącznie. Zatem młoda mama może np. godzinę wcześniej wyjść z pracy do domu.

Przepisy mówią też, że w każdej dobie pracownikowi przysługuje prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Oznacza to, że może pracować w ciągu doby maksymalnie przez 13 godzin. Są też kodeksowe wytyczne dotyczące liczby godzin odpoczynku w tygodniu. Pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Odpoczynek tygodniowy powinien przypadać w niedzielę. Co ważne, niedziela obejmuje 24 kolejne godziny, począwszy od godz. 6 w tym dniu, chyba że w danym zakładzie pracy została ustalona inna godzina. Odpoczynek może przypadać w innym dniu niż niedziela jedynie w przypadkach, gdy przepisy zezwalają na pracę w niedzielę.

Nie ma żadnych ograniczeń prawnych, by praca była świadczona u dwóch różnych pracodawców, nawet na dwa pełne etaty. Są jednak przepisy szczególne dotyczące niektórych grup zawodowych, na przykład kierowców.

- Ustawa o czasie pracy kierowców nakłada na pracodawcę obowiązek odebrania oświadczenia na piśmie o wymiarze zatrudnienia albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy oraz o przeciętnej tygodniowej liczbie godzin wykonywanych przewozów drogowych lub innych czynności na innej podstawie niż stosunek pracy albo o ich niewykonywaniu - mówi Waldemar Adametz.

Ograniczenie możliwości zatrudnienia u dwóch pracodawców może jednak wynikać z zakazu konkurencji. Jeśli pracownik podpisał umowę lojalnością zabraniającą pracy u innego pracodawcy (np: w firmie z tej samej branży) podjęcie drugiej pracy może być niemożliwe pod groźbą kary finansowej.

Co do zasady, umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie. Pracownik powinien ją otrzymać jeszcze przed dopuszczeniem go do wykonywania obowiązków.

Jeżeli umowa nie została zawarta w formie pisemnej, pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy potwierdza mu na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków. Niepotwierdzenie na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Grozi za to kara grzywny.

Umowa o pracę powinna określać:

• strony umowy - nazwę pracodawcy i osoby go reprezentującej, imię i nazwisko pracownika;
• rodzaj umowy (np. umowa na czas określony, umowa na czas nieokreślony);
• datę jej zawarcia;
• warunki pracy i płacy, w szczególności:
  1. rodzaj pracy, tj. określenie zawodu pracownika, funkcji, jaką będzie pełnił, stanowiska pracy bądź czynności, jakie miałby wykonywać;
  2. miejsce wykonywania pracy;
  3. wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia;
  4. wymiar czasu (np. 1/4 etatu, 1/2 etatu, pełen etat);
  5. termin rozpoczęcia pracy.

W umowie o pracę strony mogą zawrzeć także inne postanowienia. Nie powinno w niej jednak zabraknąć wymienionych wyżej elementów.

Kodeks pracy wyodrębnia trzy rodzaje umów o pracę:

• umowę na okres próbny,
• na czas określony i
• umowę na czas nieokreślony.

Na mocy nowelizacji kodeksu pracy, która miała miejsce w lutym 2016 roku, zlikwidowane zostały umowy na czas wykonywania określonej pracy oraz zawierane na czas zastępstwa nieobecnego pracownika. W obu przypadkach ich zamiennikami stały się umowy na czas określony.

W przypadku umowy o pracę zastosowanie mają szeroko pojęte przepisy prawa pracy, tzn. obowiązuje nie tylko kodeks pracy, ale także ustawa o minimalnym wynagrodzeniu oraz przepisy wykonawcze w znaczący sposób ograniczające swobodę ustaleń zawartych w umowie o pracę. Pracodawca nie może dowolnie ustalać wysokości wynagrodzenia, bo nie może być ono niższe niż płaca minimalna obowiązująca w Polsce. W 2020 roku wynosi ona 2600 zł brutto, czyli 1920,62 zł "na rękę".

Zatem jeśli pracownik jest zatrudniony na dwóch etatach, to każdy z pracodawców powinien mu wypłacić co najmniej płacę minimalną.

Każda umowa o pracę rodzi obowiązek opłacania składek ZUS. Nawet w przypadku studenta, który ma mniej niż 26 lat. Nieważne czy jest to umowa o pracę u tego samego czy innego pracodawcy. Z obu tytułów pracownik zgłaszany jest do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowego, chorobowego, wypadkowego) oraz ubezpieczenia zdrowotnego.

- Co ważne, świadczenia z ubezpieczeń społecznych przysługują pracownikowi odrębnie z każdej umowy o pracę. W przypadku dwóch umów o pracę z tym samym pracodawcą przychód, który stanowi podstawę wymiaru składek ZUS, liczony będzie przy sumowaniu wynagrodzenia wynikającego z obu tych umów - wyjaśnia Krystyna Michałek z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Równocześnie informuje co pracownikowi dają poszczególne ubezpieczenia. Dzięki ubezpieczeniu emerytalnemu może otrzymać emeryturę. Z ubezpieczenia rentowego finansowane są np. renty z tytułu niezdolności do pracy. Z ubezpieczenia chorobowego pracownik korzysta w razie choroby czy macierzyństwa. Dzięki ubezpieczeniu wypadkowemu może liczyć na odszkodowanie lub rentę, gdy ulegnie wypadkowi przy pracy. Z kolei ubezpieczenie zdrowotne daje prawo do publicznej opieki zdrowotnej.

Wysokość procentowa składek na poszczególne rodzaje ubezpieczeń w przypadku umowy o pracę to:

• ubezpieczenie emerytalne to 19,52 proc. podstawy wymiaru składek (po 9,76 proc. finansują pracodawca i pracownik),
• ubezpieczenia rentowe 8 proc. podstawy wymiaru (6,5 proc. finansuje pracodawca, a 1,5 proc. pracownik),
• ubezpieczenie chorobowe 2,45 proc. podstawy (w całości finansuje je pracownik),
• ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowane w zależności od stopnia ryzyka i wynosi od 0,67 proc. do 3,33 proc. (w całości finansuje je pracodawca),
• ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9 proc. podstawy wymiaru składki - składkę finansuje z własnych środków pracownik - oblicza i pobiera z dochodu ubezpieczonego pracodawca - (7,75 proc. pokrywane jest z zaliczki na podatek, a 1,25 proc. pobierane jest z dochodu pracownika).