PISF, czyli PiS i Lenin

Trzej aktorzy, wszyscy po krakowskiej szkole teatralnej, wszyscy grali w Starym Teatrze w jego złotym okresie. Zasłynęli też rolami filmowymi. Oto Birkut, przodownik pracy z „Człowieka z marmuru”, który zginie w Grudniu 1970 roku podczas pamiętnych wydarzeń, a w kolejnym obrazie Wajdy, już jako syn Birkuta, także prowadzi walkę o wolność. U Wajdy zagrał także inny wspaniały aktor - m.in. Robespierre`a w filmie „Danton”, który powstał we Francji, bo w Polsce wprowadzono stan wojenny. I trzeci aktor - w teatrze zaczął u Wajdy w „Biesach”, w filmie lokował się w nurcie moralnego niepokoju, w obrazach Kieślowskiego, Falka… Kinomani już wiedzą…

Jerzy Radziwiłowicz, Wojciech Pszoniak, Jerzy Stuhr niegdyś wypowiadali się poprzez filmy, teraz mogą mówić wprost. I mówią. Niegdyś filmy z ich udziałem były - przepraszam za patos - sumieniem narodu. Drogowskazem. Jeśli nawet zabrakło nieraz mistrzostwa, liczyło się przesłanie, myśl. Przestroga, że źle się dzieje w kraju nad Wisłą. Zatem mówią ci aktorzy i teraz, nierzadko ostro, upominają się o kulturę, by pozostawiono ją przestrzenią wolności. Propagują akcję Kultura Niepodległa.

Kto ich słucha? Do kogo dzisiaj trafia głos tych, którzy niegdyś wskazywali drogę? Teraz, gdy widownię bawi bijący rekordy popularności „Botoks”, wywołujący rechot, bo oto jakaś biedaczka postanowiła uwieść psa… Cóż, ten reżyser wie, jak trafić do zwykłego Polaka - jak zwykła mawiać pewna pani.

„Co pana najbardziej dotyka w Polsce?” „Chamstwo i prostactwo. A zwłaszcza skala, jaką osiągnęły w Polsce. Nie spotykam się z takim poziomem chamstwa i prostactwa na Zachodzie, gdzie również żyję. Oczywiście chamów i prostaków nie brakuje nigdzie, ale w Polsce stali się nagle tymi, którzy zajęli miejsce na świeczniku i nadają ton”- odpowiada Wojciech Pszoniak. Są i konkrety: „Posłanka Pawłowicz jest profesorem. Czy ten tytuł do niczego już nie zobowiązuje? To jest chamstwo i prostactwo z tytułem profesora. Kiedyś język parlamentarny to była nobilitacja, a dziś? Rynsztok, który wchodzi do polskich domów”.

Mówi również: „Gdy żyli Geremek, Mazowiecki, Meller czy Bartoszewski, gdy ich głos był obecny w debacie, to miałem wrażenie, że wszystko jest u nas tak, jak gdzie indziej w cywilizowanym świecie. A dziś? Miernoty i karierowicze zmuszają nas do tego, żebyśmy byli tacy sami jak oni, bo tylko zniżając się do ich poziomu można próbować prowadzić dialog. Dla ludzi kultury to nie do przyjęcia”.

Władza - mówi Radziwiłowicz - wprawdzie „przekonuje, że to ona tworzy wyspę wolności, ale tak naprawdę zabija po kolei wszystkie wolności”. I - dodaje w innym miejscu - „nie chce rozmawiać, chce za to budować kaleką tożsamość”. Bo - mówi aktor - „to są rządy, które nie liczą się z kimkolwiek innym, z innym myśleniem i twórczością”.

W kulturze widać to niczym na wielkim ekranie. Już Festiwal Filmów Fabularnych w Gdyni był zwiastunem. A ściślej, utrącenie stuprocentowego kandydata na przewodniczącego jury, laureata Oscara za „Idę” - Pawła Pawlikowskiego. Pokaz „Idy” w TVP, jak pamiętamy, opatrzono instrukcją odbioru. Instrukcji dla reżysera opracować się nie dało. Łatwiej go było utrącić. A teraz z woli ministra Glińskiego została odwołana Magdalena Sroka i nagle w trakcie kadencji przestała być szefową Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Że się środowisko filmowe burzy, że dzieje się to wbrew opinii Rady Programowej PISF-u? Że wbrew prawu? A bo to pierwszy raz? Liczy się Prawo i Sprawiedliwość. Zresztą jak się w skrócie nazwy ma literki PIS - to trudno się dziwić, że PiS zagarnia jak swoje. A że jeszcze F jest w nazwie? I o to chodzi. Już Lenin nauczał, że film to najważniejsza ze sztuk. Trudno, by jego wyznawcy mieli inne zdanie.