Piotr Zaremba: "Kampania samorządowa to wielki triumf Morawieckiego"

Można się zastanawiać, czy sztab wyborczy PiS z europosłem Tomaszem Porębą będzie miał wiele nowych pomysłów. Podobno pierwsze skrzypce gra tam politolog Waldemar Paruch z Lublina, który sam nie umiał wygrać wyborów europejskich. Reprezentujący tam premiera PR-owcy Anna Plakwicz i Piotr Matczuk też nie wykazali się do tej pory większymi osiągnięciami na polu politycznego PR. Ma to jednak o tyle mniejsze znaczenie, że postawiono na receptę najprostszą: wożenie po Polsce premiera i chwalenie się sukcesami prawicy: nie tymi z samorządów, gdzie ma ona do teraz mało do powiedzenia, a tymi ze szczebla rządu i parlamentu. 500 plus czy względne socjalne bezpieczeństwo Polaków to dziś bezpieczna polityczna waluta.

Podobno Jarosław Kaczyński chciał początkowo mocniejszego uderzenia w obecne samorządy, na ogół zdominowane przez liberałów z opozycji i łatwe do piętnowania jako ostoja układów, skoro takie postaci jak Paweł Adamowicz w Gdańsku czy Jacek Majchrowski w Krakowie rządzą od 20 lat i kończą piątą kadencję. Wygrała propozycja premiera, aby przede wszystkim się chwalić i powtarzać, że przygarnie się wszystkich do piersi.

PiS nie próbuje nawet znaleźć wspólnego mianownika dla swojego samorządowego programu - choćby w takim stopniu jak przed czterema laty, kiedy jego kandydaci obiecali wspólnie na krajowej konwencji, że nie będą zamykać szkół, co było przedmiotem sporów lokalnych. Gdzieś w domyśle jest sugestia, że ma być bardziej społecznie, że warunków rozwoju miasta czy gminy nie mogą dyktować deweloperzy. Ale to już zostawiono regionalnym programom i poszczególnym kandydatom.

Oczywiście ten centralny charakter kampanii nie został wybrany przez sam tylko PiS. Pierwsza akcja billboardowa PO pod tytułem „PiS wziął miliony” też dotyczy całego kraju i władz centralnych. A jeśli za wyznacznik wziąć kampanię Rafała Trzaskowskiego w Warszawie, on najchętniej mówił o zamiarze delegalizacji ONR i o tym, że Bruksela zabierze „niepraworządnej” Polsce pieniądze. Robił to tak natrętnie, że chyba dodatkowo oddał pola Patrykowi Jakiemu.

Dla prawicy stawką najważniejszą jest przechwycenie sejmików wojewódzkich. Ma na to szanse w sześciu do ośmiu województw na 16 - i jest to dużo, zważywszy na to, że w tej chwili PiS rządził tylko w jednym, podkarpackim. To zaś władza nad ogromnymi pieniędzmi, także unijnymi. Ale najbardziej spektakularne są starcia twarzy, czyli pojedynki w dużych miastach, gdzie PiS nigdy nie czuł się zbyt pewnie, bo przeważały tam emocje liberalne lub lewicowe (w sensie kulturowym). Szanse Jakiego w odwróconej tyłem od prawicy Warszawie, czy traktowanie takich kandydatek jak Małgorzata Wassermann w Krakowie czy Mirosława Różecka-Stachowiak we Wrocławiu jako równorzędnych konkurentek rządzących tam od lat samorządowych oligarchii, pokazuje, że coś tu się zmieniło. To coś może nie wystarczyć. Ale popycha w stronę prawicy wyborców w całych województwach. A na prowincji PO zdecydowanie osłabła.

Jeszcze przed wakacjami pisałem, że sukcesy PiS w wyborach samorządowych mogą zmienić po trosze naturę polskiej polityki, bo przesunąć relacje w samym PiS. Czy jeśli zostanie zdobytych kilka prezydentur miast, ci nowi włodarze nie staną się ważnymi partnerami także władz partii? Czy nie będzie to dotyczyć też w jakimś stopniu marszałków województw z pisowskiego nadania. Czy wreszcie nie pojawi się większa pokusa różnicowania politycznego przekazu w poszczególnych regionach?

Tadeusz Zysk już to próbuje robić w tradycyjne antypisowskim Poznaniu, choć akurat tam prezydentowi Jackowi Jaśkowiakowi zagraża nowy, bardziej konserwatywny, ale niezwiązany z obozem rządowym radny Jarosław Pucek. Znamienne są pod tym względem łamańce Patryka Jakiego w kwestii in vitro czy parad równości - skoro Paryż, czyli stolica, ma być wart mszy. Wizja pewnej ideowej odrębności powiedzmy PiS wielkopolskiego, albo wręcz tego wielkomiejskiego, jest póki co hipotezą, ale kto wie.

Kampanię próbuje się równocześnie prowadzić przy użyciu premierowskich podróży, ale też twarzy takich ludzi jak Patryk Jaki czy Małgorzata Wasserman prezentowanych według klasycznych PR-owskich recept na tle rodzin i ocieplanych na potęgę, nawet jeśli do tej pory zasłynęli głównie jako urzędowi pogromcy afer. To dlatego po konwencji w ostatnią niedzielę posypały się analizy na temat „nowego PiS”.

Istotnie sprzyjają temu rozmaite okoliczności. Wprawdzie już rozpoczęte wojny wciąż się toczą, z mało estetyczną przebudową Sądu Najwyższego na czele. Ale też wiadomo, że Rada Koalicji Zjednoczonej Prawicy postanowiła unikać przed wyborami sejmowymi nowych projektów o ideologicznym bądź rewolucyjnym zabarwieniu. Ostatnim wrażeniem przed zasadniczą kampanią parlamentarną będą więc popisy rodzinnego ciepła czołowych kandydatów samorządowych. Owszem wiązanych zarazem z walką przeciw wciąż groźnemu układowi (skądinąd i w Warszawie, i w Krakowie on realnie istnieje). Ale premier zalecił, aby mówić o tym oględnie, więc…

Ta kampania to zarazem wielki triumf Mateusza Morawieckiego. Już po konwencji Jarosław Kaczyński zalecił posłom i senatorom PiS (a właściwie Zjednoczonej Prawicy), aby we wszystkim słuchali szefa rządu. Symbioza lidera i szefa rządu nigdy nie była tak idealna. Możliwe nawet, że spór o taktykę po części wyreżyserowano, żeby pokazać, jak wiele do powiedzenia ma Morawiecki. Gdyby tak było, można konkludować, że Kaczyński wyciąga wnioski.

Czy jednak mamy do czynienia z naprawdę „nowym PiS”? Najświeższa wieść o zamiarze powołania Antoniego Macierewicza na prezesa Najwyższej Izby Kontroli pokazuje, że spójnej linii tu nie ma. Że w wielu wypadkach decydują odruchy. Samego lidera, którego były szef MON męczył prośbami o jakiś przydział. Albo i premiera, który choć w teorii wyznaje zasadę „tisze jedziesz, dalsze budiesz”, lubi też uprawiać słowną publicystykę. Ostatnio zresztą nawet zwykle bardziej umiarkowany prezydent Duda dosypuje do ideologicznego pieca.

Oczywiście może poza przypadkiem ewentualnego politycznego zmartwychwstania Macierewicza te scysje są mało groźne. PiS już odkrył, że na razie wojenki ideologiczne czy historyczne mobilizują jego twardy elektorat, ale nie odpychają spokojnych, niezaangażowanych wyborców. Choć zawsze pozostaje podejrzenie, że bez nich poparcie byłoby jeszcze szersze. Ale wszystko jawi się trochę jak podtrzymywanie rytuału, do którego wszyscy się przyzwyczaili. Nawet kiedy pojawiają się sytuacje naprawdę skrajne, jak spoliczkowanie przez pisowską urzędniczkę manifestantki na warszawskim placu Piłsudskiego i - co może jeszcze gorsze - wsparcie policzkującej przez propisowską „Gazetę Polską Codziennie”.

Polacy nie wydają się specjalnie poruszeni ani losem pacyfikowanych sądów, ani logiką kolejnych starć rządu z Brukselą. Wizja mobilizowania ich wokół obrony praw Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej do dyktowania nam, co mamy robić, jest fantasmagorią. Nieprzypadkowo wspomniany już prof. Dudek radzi opozycji, aby więcej zajmowała się tematami społecznymi. PiS chwali się dziś programem 500 plus, ale ewidentnie nie dźwignął obietnicy naprawy służby zdrowia. Kolejki u lekarzy jak były, tak są. A pociągi spóźniają się nawet częściej niż w czasach skądinąd fatalnych, gdy chodzi o stosunek do infrastruktury rządów PO-PSL.

Wobec tego znieczulenia Polaków PiS skądinąd przekracza kolejne granice, także w kampanii samorządowej. Zawsze było jasne, że rządowych pieniędzy można używać jako środka nacisku na samorządy krnąbrne. Tak postępował rząd Tuska choćby wobec prezydenta Wrocławia Rafała Dutkiewicza. Ale robiono to nie na masową skalę, bo PO i tak była w samorządach silna. I przede wszystkim robiono to bez głośnych zapowiedzi. Teraz sugestie, że rząd będzie bardziej hojny wobec miast rządzonych przez prawicę, padły nie tylko z ust poszczególnych kandydatów (Jaki), ale i samego premiera.

To jeszcze jeden dysonans - tak mocny, że przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej Wojciech Hermeliński mówi o „politycznej korupcji”. Ale nie da się tego przełożyć na żadne łamane przepisy, a ludzie i do tego szybko się przyzwyczają. Politycy PiS zresztą od razu zasłaniają się jakąś dawną wypowiedzią Ewy Kopacz, która podobno używała argumentu przychylności ekipy Tuska w rządzonym przez prawicę Radomiu. No i zawsze mogą powiedzieć, że to tylko odpowiedź na groźby polityków PO, w tym zwłaszcza Trzaskowskiego, zakręcenia kurka z pieniędzmi unijnymi. Nie ma chyba skądinąd szkody, jakiej nie wyrządziłby ten zdawałoby się inteligentny polityk swojej własnej partii.

Oczywiście można sobie wyobrazić sytuację, kiedy mit nowego, łagodniejszego PiS pójdzie jednak w kąt. Może się tak stać, jeśli na tle wyborów samorządowych wybuchną na większą skalę spory o ich czystość. Przy czym stroną oskarżającą może być zarówno opozycja, jak i niezadowolona ze stanu rzeczy w jakimś województwie czy mieście obecna władza.

Wtedy wróci, także w wymiarze praktycznym, problem niezależności sądów. A jeśli oskarżać będzie opozycja, pojawi się też zapewne pokusa skarżenia się instytucjom europejskim. Ale czy i tego Polacy szybko nie przyswoją jako niemiłego incydentu ledwie zakłócającego im życie? Nie wiem. To wielki sukces PiS, i zarazem wielki paradoks, że swoją rewolucyjność szybko umiał wtłoczyć wielu Polakom do głów jako normalność.