Pięć aktów dramatu, gdy tonie człowiek. Sprawdź, by nie ryzykować!

Na wielu filmach szkoleniowych można zobaczyć jak osoba szamocze się w wodzie, woła o ratunek i oczywiście dzielny ratownik rusza, by ją ocalić. Te obrazy mają niewiele wspólnego z rzeczywistością, bo ludzie toną raczej w ciszy - przekonuje Maciej Banachowski, prezes Kujawsko-Pomorskiego Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, szef Rejonowego WOPR w Kruszwicy, zawodowy ratownik medyczny. - I w tym właśnie jest największy problem, bo mało kto jest w stanie rozpoznać, że ktoś właśnie tonie. Jest wiele przykładów potwierdzających, że człowiek może utonąć wśród wielu kąpiących się, nawet na strzeżonym kąpielisku i nikt nie zauważy tragedii.

Jednak dobrze wyszkolony ratownik, a zwłaszcza doświadczony, może rozpoznać symptomy świadczące o rozgrywającym się właśnie dramacie. Te symptomy mają naukowe podstawy. Wiadomo, że proces tonięcia ma 5 etapów.

- Pierwszą oznaką tonięcia jest walka o utrzymanie się na powierzchni wody. Człowiek ma ręce rozpostarte na powierzchni, głowę nisko w wodzie i usta na poziomie wody. Grzywka zwykle opada mu na czoło, a jeśli włosy są dłuższa - na twarz.
- W takiej pozycji nie ma możliwości wołania o pomoc, bo woda wlewa się do nosa i ust - wyjaśnia Maciej Banachowski. Dodaje, że charakterystyczny jest wyraz oczu, bo są szklane, nie rozpoznające rzeczywistości.

- I bardzo charakterystyczne są ruchy imitujące wspinanie się po drabinie. Bo człowiek za wszelką cenę, odruchowo, chce się czegoś złapać. Nie ma siły wzywać pomocy - kontynuuje szef ratowników.

W tym momencie zaczyna się rzeczywisty proces tonięcia podzielony na 5 faz. Pierwsza trwa zwykle zaledwie 5-15 sekund i charakteryzuje się gwałtownymi, głębokimi wdechami i wydechami wywołanymi podrażnieniem przez zimną wodę zakończeń nerwowych skóry. W tym czasie może dojść do wciągnięcia niewielkich ilości wody do płuc.

Te objawy są charakterystyczne dla niespodziewanego znalezienia się w chłodniejszej wodzie. Efekt nie występuje przy wpadnięciu do wody o temperaturze zbliżonej do ciepłoty ciała oraz przy wcześniejszym oswojeniu się z wodą, np. gdy nie umiejący pływać natrafi na stromy spadek dna. Zdaje sobie sprawę z położenia i stara się nie dopuścić do zachłyśnięcia wodą, ale wpada w panikę.

Drugi etap tonięcia nazywany fazą świadomego oporu trwa 30-60 sekund. Trwa tak długo, jak tonący jest w stanie powstrzymać się przed wciągnięciem wody. To najbardziej dramatyczny moment i szalenie niebezpieczny dla osoby ratującej.

Walcząc o życie wykonuje gwałtowne ruchy, co pochłania duże zasoby powietrza, nawet pięciokrotnie więcej niż zwykle.
Dalsza obrona polega na nasileniu wydechów i... połykaniu wody. W końcu nagromadzony nadmiar dwutlenku węgla i niedobór tlenu tak silnie pobudzają ośrodek oddechowy, że zmuszają mięśnie oddechowe do zaczerpnięcia powietrza.

Trzecia faza trwa 60-90 sekund. Wymuszone silne oddechy powodują wciąganie wody do płuc, a przy udanych próbach wynurzenia, następuje wciąganie mieszaniny wody i powietrza. Zdarzają się wymioty i zachłyśnięcie ich do dróg oddechowych. W tej fazie wprowadzana jest największa ilość wody do płuc. Tonący jest wciąż niebezpieczny dla ratownika.

W czwartej fazie (60-90 sekund) postępuje zanik czucia i pobudliwości. Na skutek niedotlenienia ośrodkowego układu nerwowego następuje zatrzymanie oddechu i utrata przytomności.

To ostatni moment dla powodzenia akcji ratunkowej, ale nawet nieprzytomna osoba może w odruchu obronnym (wywołanym dotknięciem) silnie uchwycić się ratownika.

Piąta faza trwa 30-50 sekund i charakteryzuje się kilkoma "końcowymi ruchami oddechowymi". To reakcja poza świadomością tonącego. Później brak jest już jakichkolwiek zewnętrznych przejawów życia. Zakończeniem tego aktu jest śmierć.

Zatem tonie się zazwyczaj od 3 do 6 minut. Nigdy jednak nie wiadomo co rzeczywiście zdarzy się w każdym wypadku.
Podane czasy obliczono na podstawie doświadczeń prowadzonych na zwierzętach w warunkach laboratoryjnych.
Jeżeli tonięcie trwa dłużej niż 3-6 minut, określa się je mianem tonięcia przedłużonego.