Pandemia całkowicie zmieniła rynek. "Przedsiębiorcy walczą na wszystkich frontach"

Jakie są główne problemy polskich przedsiębiorców w czasach pandemii?

Pandemia całkowicie zmieniła rynek. Polscy przedsiębiorcy borykają się obecnie z różnymi wyzwaniami, takimi jak zakłócenia w łańcuchach dostaw, dodatkowe koszty związane z koniecznością dostosowania się do ograniczeń wynikających z pandemii, zmniejszony popyt na ich usługi czy produkty oraz – co równie istotne – z brakiem stabilności finansowej swoich biznesów. Wiąże się to z koniecznością walki na wszystkich frontach.

Przykładowo w kwietniu, podczas pierwszej fali pandemii, blisko 42 proc. polskich przedsiębiorców z sektora MŚP, sprzedających za granicę, miało problemy z produkcją i dostarczaniem towarów lub usług zagranicznym nabywcom. Jednocześnie, 45 proc. przedstawicieli małych i średnich przedsiębiorstw trudniących się importem, napotkało na trudności z otrzymaniem zamówionych towarów lub usług z zagranicy.

Natomiast w handlu detalicznym 6 na 10 firm (58,7 proc.) miało problemy z zakłóceniami w łańcuchach dostaw, a ponad połowa badanych przedsiębiorstw nie była przygotowana na te wyzwania. Co czwarta firm z sektora MŚP (około 23,6 proc.) działa w tym sektorze, co jeszcze bardziej eksponuje skalę wiążących się z tym wyzwań.

Wszystkie wymienione kwestie wpływają na stabilność finansową małych i średnich przedsiębiorstw. Muszą one przeznaczać dodatkowe środki, by nie tylko dostosować się do ograniczeń i wymagań dotyczących bezpieczeństwa zdrowia, ale także mieć świadomość tego, z jakimi aktualnymi problemami zmaga się rynek. Przekłada się to na konieczność bycia w gotowości i potrzebę elastyczności w działaniach, by uratować swój biznes.

Na co najczęściej skarżą się przedsiębiorcy?

Najgorszą kwestią dotyczącą kryzysu związanego z pandemią COVID-19 jest to, że nikt nie był w stanie tego przewidzieć. Oczywiście, istniały sposoby, by skutecznie przygotować się na niespodziewane sytuacje. Wśród nich wymienić można m.in. dodatkowy budżet na trudne czasy czy zbudowanie strategii antykryzysowej. Jednak światowy kryzys jest czymś, czego nie można przewidzieć. Wydaję mi się, że największą frustrację wszystkich przedsiębiorców rodzi niepewność co do przyszłości, nad którą nie mają kontroli.

8 na 10 przedsiębiorców spodziewa się, że koronawirus będzie miał długofalowy wpływ na ich biznes. Dziś, znajdując się w kolejnej fazie epidemii, wszystkim nam jest łatwiej. Wiemy bowiem, czego mniej więcej możemy się spodziewać.

Jednak z drugiej strony, wiele firm – zwłaszcza tych mniejszych – jest uzależnionych od decyzji podejmowanych przez rząd, służbę zdrowia oraz inne instytucje. Możemy przygotować się w najlepszy możliwy sposób, ale nigdy nie możemy być pewni, że nasz kluczowy, zagraniczny dostawca nie będzie musiał zamknąć biznesu z powodu lockdownu w swoim kraju.

Banki nadal ostrożnie podchodzą do udzielania kredytów swoim klientom. Tego rodzaju wnioski można wstępnie wyciągnąć, analizując dane z cyklicznego badania opublikowanego przez Narodowy Bank Polski, przeprowadzanego wśród przewodniczących komitetów kredytowych.

W II kwartale 2020 roku banki znacząco zaostrzyły swoją politykę w odpowiedzi na wybuch pandemii COVID-19. Jednak w III kwartale br. nastąpiło zauważalne zmniejszenie restrykcji kryteriów w udzielaniu zobowiązań, przede wszystkim w segmencie kredytów hipotecznych. Nic więc dziwnego, że 71 proc. przedsiębiorców doświadcza obecnie wyższego poziomu stresu.

Na jaką pomoc liczą przedsiębiorcy? Oczywiście rząd wyszedł z różnego rodzaju inicjatywami ale czy Pana zdaniem pokrywały się one z tym, co zostało zaoferowane przedsiębiorcom?

Pomoc rządowa była niezwykle cenna i pomocna dla wielu firm, ale wiązała się z pewnymi ograniczeniami – m.in. z określonym czasem wsparcia. Pokazało to jednak, że wiele podmiotów potrzebowało przede wszystkim pomocy finansowej w celu utrzymania swoich biznesów.

Które branże najbardziej odczuły pandemię? Branża targowa, rozrywkowa, gastronomia, kto jeszcze?

Zaryzykowałbym stwierdzenie, że pandemia miała mniejszy lub większy wpływ na wszystkie branże. Ponad 3/4 przedsiębiorstw z sektora MŚP musiało wprowadzić zmiany, a 1/4 z nich poszukać nowego pomysłu na biznes i przetrwanie na rynku.

Jednym z bardziej jaskrawych przykładów zmian było przejście do sfery online. Dla 36,6 proc. badanych przedsiębiorstw sprzedaż e-commerce była bezpośrednim działaniem wynikającym z pandemii.

Firmy są przygotowane na drugą falę? Czy możemy się spodziewać masowych zwolnień na koniec roku?

To zależy przede wszystkim od przebiegu samej pandemii oraz przygotowania i zabezpieczenia finansowego firm. Już dziś widać zmiany i konieczność dostosowania się pracowników w kierunku kanałów cyfrowych. Obecny kryzys przyniesie zarówno wyzwania, jak i szanse. Do tego czasu większość firm powinna przygotować solidną analizę swojej działalności, określając potencjalne skutki pandemii oraz ustalając plany na 2021 r. W strategii powinny się również znaleźć potencjalne źródła przychodów.

Kiedy tak naprawdę odczujemy skutki koronawirusa?

Tak naprawdę to niektóre firmy już mocno odczuły skutki pandemii. Przede wszystkim to przedsiębiorstwa z sektora gastronomicznego. Natomiast niektórzy analitycy są zdania, że część branż może odczuć skutki Covid-19 dopiero w pierwszych miesiącach 2021 roku. Wiele również zależy od decyzji podjętych przez rząd i służbę zdrowia.

Jednak tak, jak już wspominałem, jeśli firma jest przygotowana na wszystkie scenariusze i ma dodatkowe wsparcie finansowe, to znacznie ułatwia sprawę. Znam firmy, które potrafią funkcjonować bez osiągania zysków nawet przez 1,5 roku. Wymaga to dobrego planowania, np. znalezienia zewnętrznych źródeł finansowania czy pomysłów na dodatkowe działania. Jednak jest to możliwe.

Warto też pamiętać, że tak naprawdę sami możemy nieco wpłynąć na to, jak postrzegana będzie nasza firma czy branża. Przykładowo, może się wydawać, że sytuacja sektora turystycznego jest obecnie dramatyczna. Jednak, z drugiej strony, ludzie zawsze będą czuli potrzebę podróżowania. Okazuje się, że ponad połowa ankietowanych w badaniu Travelista chciałaby wyjechać do końca roku i spędzić wakacje na wsi, wykorzystując wsparcie finansowe rządu w postaci bonu turystycznego 500+.

Jako możliwości dla najbardziej dotkniętych sektorów, takich jak hotelarstwo czy turystyka, postrzegamy obecnie innowacyjność produktów. Daje to możliwość świetnego i wygodnego miejsca do pracy zdalnej oraz bezpiecznego sposobu spędzania wakacji przy zachowaniu wszystkich zaleceń dotyczących zdrowia. Dotyczy to również pozostałych branż, w których istnieje możliwość zdobycia większej liczb klientów. Należy jedynie podkreślić, że dana usługa lub produkt są bezpieczne i mogą ułatwiać życie lub podtrzymywać na duchu w trudnych czasach. Odpowiedni pomysł marketingowy może w rzeczywistości ułatwić radzenie sobie z efektami kolejnej fali pandemii.

Ponad połowa badanych firm uważa, że ​​powrót do normalności w ich branży nastąpi na przestrzeni 2-3 lat. Niewiele z nich wierzy, że zakończy ten rok nad kreską. Natomiast rozpamiętywanie zamiast działania nie przyniesie pozytywnej zmiany. Ważne jest bycie przygotowanym i pewnym, że można sfinansować swoje działania teraz i w przyszłości, elastyczność i umiejętność dostosowania się oraz gotowość na kolejne nieprzewidziane sytuacje.

W jaki sposób obecnie firmy finansują swoją działalność? Banki zaostrzyły kryteria.

66 proc. firm musiało ograniczyć lub przesunąć swoje wydatki lub inwestycje z powodu pandemii koronawirusa. Z drugiej strony, dostęp do zewnętrznych form finansowania stał się trudniejszy. W trzecim kwartale 2020 roku ankietowane banki zaostrzyły swoje kryteria w stosunku do małych i średnich firm odpowiednio o -96 procent oraz o -82 procent.

W drugim kwartale największy w historii odsetek banków zadeklarował zaostrzenie kryteriów dla sektora MSP, a wartość udzielonych firmom kredytów spadła aż o 37 proc. W efekcie liczba wniosków kredytowych złożonych przez mikroprzedsiębiorców w ostatnim tygodniu sierpnia spadła o 7,9 proc. w stosunku do 2019 roku.11 Zaczęli oni szukać innych źródeł wsparcia, takich jak m.in. elastyczne formy finansowania.