Niezwykły zbiór listów byłego więźnia KL Auschwitz

Oryginalna korespondencja obozowa Mykoły Kłymyszyna, więźnia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz nr 57340, trafiła do Archiwum Miejsca Pamięci. Zbiór obejmuje łącznie 77 listów i 8 kart pocztowych.
Jest to przede wszystkim jego korespondencja z żoną Oleną oraz dwa listy wysłane z Auschwitz przez Kłymyszyna do matki. Większość z nich nosi ślady sprawdzenia przez obozową cenzurę.
– Dzięki temu możemy po wielu latach od tamtych wydarzeń odtworzyć proces wymiany myśli między dwojgiem ludzi, których wojenne wydarzenia rozdzieliły na długi czas. Mykoła Kłymyszyn pozostawił na wolności żonę Olenę i małego synka, którego pieszczotliwie oboje rodzice nazywali Seniatko lub Senko – powiedział Wojciech Płosa, kierownik Archiwum.
Mykoła Kłymyszyn urodził się 25 lutego 1909 r. w Mościskach. Od 1929 r. był członkiem Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. W tamtym roku rozpoczął studia filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim. 13 stycznia 1936 r. został skazany na dożywocie za udział w zamachu na ministra spraw wewnętrznych RP Bronisława Pierackiego.
We wrześniu 1939 r. został uwolniony. Do 1941 r. przebywał w Krakowie, a od kwietnia 1941 r. był członkiem Zarządu Głównego frakcji Banderowców OUN. 7 września 1941 r. został aresztowany przez Niemców w Żytomierzu. Blisko rok spędził w więzieniach – najpierw we Lwowie, a następnie w Krakowie. 8 sierpnia 1942 r. został skierowany w grupie 63 mężczyzn z więzienia Montelupich do obozu Auschwitz, gdzie otrzymał numer 57340.
W obozie, pracując w komandzie Aufnahme (przyjmowania więźniów) wspólnie z polskimi więźniami z ruchu oporu kopiował nielegalnie listy transportów przyjętych do obozu, które były następnie przekazywane organizacji ruchu oporu. 19 grudnia 1944 r. został zwolniony z obozu.Po wojnie pozostał w Niemczech. Organizował i kierował terenowym zarządem OUN w zachodnich strefach okupacyjnych Niemiec. W 1949 r. wyemigrował do USA.

Niemcy rozpoczęli aresztowania aktywistów OUN-B w sierpniu 1941 r., ponieważ nie chcieli oni zrezygnować z planu utworzenia niepodległej Ukrainy.. Osadzano ich głównie w więzieniach na terenie dystryktu Galizien skąd przenoszono ich głównie do KL Sachsenhausen, a także w więzieniu Montelupich w Krakowie, skąd trafiali do KL Auschwitz. Banderowcy zostali poddani represjom niemieckim i w większości przeszli do konspiracji. Po kilku miesiącach organizacja wznowiła działania. Dowodzenie odtworzoną konspiracyjną OUN-B objął Mykoła Łebed. W 1942 r. utworzono pierwsze oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii, która odpowiedzialna była m.in. za masowy mord na Polakach podczas tzw. Rzezi wołyńskiej. W obozie koncentracyjnym Auschwitz Niemcy osadzili prawie 200 banderowców. Pobyt przeżyło większość osadzonych, którzy dzięki protekcji obozowego gestapo pracowali później w lepszych grupach roboczych. Ponadto otrzymywali w dużych ilościach paczki żywnościowe z Czerwonego Krzyża. Część z nich została również wcześniej zwolniona z KL Auschwitz, co miało związek ze zmianą polityki władz niemieckich wobec nacjonalistów ukraińskich.