Nietrzeźwi kierowcy stracą samochody? Wchodzą w życie nowe, dotkliwe przepisy kodeksu karnego

14 marca wchodzą w życie nowe przepisy wynikające z nowelizacji kodeksu karnego. Nietrzeźwi kierowcy mają się czego obawiać. W przypadku, gdy badanie trzeźwości wykaże co najmniej 1,5 promila alkoholu, kierowca może stracić samochód. Taka sama kara spotka osoby, które spowodują wypadek będąc w stanie nietrzeźwości. Ponadto konfiskata pojazdu będzie dotyczyć recydywistów, czyli kierowców, którzy prowadzili pojazd w stanie nietrzeźwości po raz kolejny w ciągu ostatnich dwóch lat. W tych przypadkach sąd będzie zobligowany do orzeczenia konfiskaty pojazdu.

Istotne jest rozróżnienie stanu po spożyciu alkoholu oraz nietrzeźwości. Od tego zależy wymiar i rodzaj kary nałożonej na kierowcę. W przypadku, gdy badanie wykaże od 0,2 do 0,5 promila alkoholu, mówimy o stanie po spożyciu alkoholu, który traktowany jest jako wykroczenie. Stan nietrzeźwości to ponad 0,5 promila alkoholu we krwi – tu mówimy o przestępstwie.

- Konfiskata pojazdu za jazdę pod wpływem alkoholu to surowa kara, ale jak pokazują doświadczenia innych krajów europejskich, może ona skutecznie zniechęcać do popełniania tych przestępstw – mówił w rozmowie z PAP Mikołaj Krupiński, rzecznik Instytutu Transportu Samochodowego.

Surowe kary mają za zadanie zniechęcić do siadania za kierownicę po spożyciu alkoholu. A jest z tym walczyć – każdego roku na naszych drogach policja zatrzymuje ok. 100 tys. kierowców jadących na tzw. „podwójnym gazie”. W 2022 r. pijani kierowcy spowodowali na polskich drogach ponad 1,4 tys. wypadków, w których zginęły 172 osoby, a blisko 1,7 tys. zostało rannych.

Okazuje się, że ubiegłoroczne zaostrzenie kar i wyższe mandaty nie przyniosły zamierzonego rezultatu.

- Statystyki dot. zatrzymań nietrzeźwych kierujących w naszym województwie utrzymują się cały czas na podobnym poziomie. Niestety świadczy to o tym, że zaostrzenie przepisów nie poskutkowało – mówi nadkom. Tomasz Bratek z Wydziału Ruchu Drogowego Komendy Wojewódzkiej Policji w Katowicach.

Ustawodawca przygotował również rozwiązanie na sytuacje, w których kierowcy popełniający wskazane wcześniej przestępstwo poruszają się samochodami nie będącymi ich wyłączną własnością. W takich sytuacjach sąd będzie orzekał przepadek równowartości pojazdu. Przepisy stanowią, że będzie to wartość pojazdu określona w polisie ubezpieczeniowej zawartej na rok, w którym zostało popełnione przestępstwo. W przypadku braku polisy ustalona zostanie średnia wartość rynkowa pojazdu. Przy ustalaniu wartości uwzględniona zostanie marka pojazdu, a także model, rok produkcji, rodzaj nadwozia, napędu i silnika oraz pojemność lub moc silnika i przybliżony przebieg.

W przypadku, gdy sprawca będzie prowadził samochód służbowy, sąd orzeknie nawiązkę na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej wynoszącą od 5 tys. zł do 100 tys. zł. Sąd nie wyda orzeczenia o przepadku pojazdu lub jego równowartości również w sytuacji, w której będzie to niemożliwe lub bezcelowe. Może to mieć miejsce, gdy nietrzeźwy kierowca utracił pojazd, a także w przypadku jego zniszczenia lub poważnego uszkodzenia.

Pomysł, by nietrzeźwym kierowcom odbierać samochody nie jest nowy. Pierwszy projekt ustawy dotyczącej konfiskaty pojazdów trafił do sejmu już w 2014 r. Dotyczył kierowców znajdujących się w stanie nietrzeźwości, którzy spowodowali wypadek skutkujący śmiercią innej osoby.

- Projekt ten spotkał się z licznymi zarzutami, wskazującymi na szereg problemów związanych z własnością pojazdu oraz pogorszeniem warunków życia rodziny sprawcy – przypomina Mikołaj Krupiński.

Okazuje się, że 10 lat później ten problem nadal nie został rozwiązany. Orzeczenie przepadku równowartości pojazdu lub zapłaty nawiązki odbije się na całym gospodarstwie domowym i tym samym dotknie również osoby postronne. Ponadto może powstać problem ze ściągalnością należności. Zgodnie z przepisami od zajęcia komorniczego wolna jest kwota stanowiąca najniższe wynagrodzenie krajowe.

Konieczność wyeliminowania nietrzeźwych kierowców z naszych dróg nie podlega jakiejkolwiek dyskusji. Chodzi o bezpieczeństwo każdego z nas. Jednak metody, które mają być w tym celu wykorzystywane budzą kontrowersje. Pierwszą kwestią poruszaną przez ekspertów jest prawo własności chronione przez zapisy Konstytucji. Wielu kierowców może zdecydować się na zaskarżenie decyzji o konfiskacie pojazdu powołując się właśnie na Konstytucję.

- Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia – stanowi art. 64 Ustawy Zasadniczej.

Furtką dla sądów pozwalającą na konfiskatę pojazdu może być w tej sytuacji art. 46 Konstytucji, który mówi, że przepadek rzeczy może nastąpić wyłącznie w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.

Kolejnym problemem jest kwestia ubezpieczenia OC. Jak wiadomo, posiadanie polisy ubezpieczeniowej odpowiedzialności cywilnej jest w Polsce obowiązkowe.

- Posiadacz pojazdu mechanicznego jest obowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu – czytamy w art. 23 Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych.

Kto do momentu uprawomocnienia się orzeczenia sądu o konfiskacie pojazdu będzie posiadaczem? Kierowca czy Skarb Państwa? W mediach pojawiają się głosy, że o posiadaniu mówimy w momencie, gdy możemy nad daną rzeczą sprawować władzę. Idąc tym tropem można stwierdzić, że osoba, której auto zostało odholowane na policyjny parking, przestaje być jego posiadaczem.

- Kwestie dotyczące definicji posiadacza pojazdu mechanicznego (samoistnego i zależnego) oraz obowiązku zachowania ciągłości ubezpieczenia nie uległy zmianie i wciąż ich podstawą są obowiązujące prawo cywilne oraz Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych – rozwiewa wątpliwości Damian Ziąber, rzecznik prasowy Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.

Rzecznik UFG wyjaśnia, że dostęp do zatrzymanego pojazdu lub jego brak, nie wpływa na obowiązek posiadania ważnego ubezpieczenia. Jeżeli pojazd jest zarejestrowany, na jego właścicielu spoczywa obowiązek wykupienia polisy OC. Konfiskata pojazdu nie powoduje również, że polisa OC zostanie rozwiązana.

- Nie ma do tego podstaw. Obowiązek zachowania ciągłości ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych pozostaje w mocy. Co do „końca” umowy – jedyne przypadki rozwiązania umowy wskazane są w art. 33 Ustawy – wyjaśnia Damian Ziąber.

Arkadiusz Myrcha, sekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, w rozmowie z mediami wskazał, że nie zostały jeszcze przygotowane rozporządzenia do nowych regulacji kodeksu karnego. Rząd pracuje obecnie nad zmianą przepisów uchwalonych w poprzedniej kadencji. Jednak na ten moment wiele wskazuje na to, że do czasu opracowania stosownych rozporządzeń przepisy wchodzące w życie 14 marca będą martwe.