Nietolerancja laktozy u niemowląt i dorosłych. Objawy, przyczyny, dieta, leczenie. Jak wykryć nietolerancję laktozy?

Nietolerancja laktozy spowodowana jest niedostatecznym trawieniem laktozy, czyli cukru występującego w mleku i pokarmach mlecznych. Dochodzi do niej wówczas, gdy w organizmie jest zbyt mała aktywność laktazy - enzymu koniecznego do rozkładu laktozy.

Pierwsze objawy nietolerancji laktozy można rozpoznać wtedy, gdy po spożyciu mleka lub innych produktów zawierających laktozę pojawiają się dolegliwości układu pokarmowego. Do czynienia z nietolerancją laktozy możemy mieć, gdy po około 30 minutach do 2 godzin wystąpią takie objawy jak:

• nudności,
• bóle brzucha
• wzdęcia
• biegunka,
• kolki,
• wydalanie dużej ilości gazów,
• uczucie „przelewania” w brzuchu.

Objawy nietolerancji laktozy zależą w dużej mierze od ilości spożytych pokarmów zawierających laktozę. Im jest ich więcej, tym bardziej nasilone są objawy.

CZYTAJ TAKŻE: Jedz tłusto, będziesz zdrowy! Głupota? Nie! Nowe badania

Jakie badania wykryją nietolerancję laktozy?

Nietolerancję laktozy można dokładniej rozpoznać za pomocą takich specjalistycznych badań jak:

1. Analiza pH stolca - jeżeli pH stolca jest kwaśna oznacza to nietolerancję pokarmową, gdyż niestrawiona laktoza powoduje zakwaszenie kału.
2. Wykrywanie obecności wodoru w powietrzu wydychanym - polega na podaniu pacjentowi (na czczo) pewnej dawki laktozy, a następnie mierzeniu stężenia wodoru w wydychanym powietrzu. Przekroczone stężenie wodoru wskazuje na nietolerancję laktozy, ponieważ ulega ona fermentacji w jelicie grubym, przez wydzielają się duże ilości wodoru, usuwane kolejno przez drogi oddechowe. Wodorowy test oddechowy jest najlepszym badaniem pomocniczym w diagnostyce nietolerancji laktozy.
3. Test doustnego podawania laktozy - pacjentowi podawana zostaje doustnie laktoza, a następnie lekarz oznacza stężenie glukozy we krwi.
4. Próba eliminacyjna - polega na stosowaniu przez pacjenta przez okres dwóch tygodni diety bez laktozy. Obserwuje się czy w trakcie tego okresu objawy znikają, i czy kolejno po spożyciu tego cukru pojawiają się. Próba pomaga potwierdzić podejrzenie nietolerancji laktozy.
5. Badanie molekularne polimorfizmu genu laktazy (LCT) - ten rodzaj diagnostyki pomaga wykluczyć ATH czyli hipolaktazję u dorosłych.
6. Endoskopia – to jedna z najbardziej inwazyjnych metod, ale jednocześnie najbardziej skuteczna. W trakcie badania endoskopowego lekarz pobiera wycinek jelita cienkiego, aby określić w nim zawartość laktazy.

Nietolerancja laktozy u niemowląt. Jak ją rozpoznać? OBJAWY

Noworodki urodzone o czasie mają zdolność do trawienia i wchłaniania laktozy. Zaburzenia pojawiają się, gdy organizm nie jest w stanie prawidłowo rozłożyć cząsteczki laktozy. Wynika to głównie z niedoboru laktazy, czyli enzymu trawiącego laktozę.

Jeśli u niemowlęcia występuje nietolerancja laktozy, zwykle związana jest ona z przebytą infekcją, zakażeniem układu pokarmowego, celiakią albo alergią pokarmową.

Nietolerancja laktozy u niemowląt objawia się takimi dolegliwościami po spożyciu produktu z laktozą jak:

• bóle brzucha,
• biegunka,
• nudności,
• gazy i wzdęcia.

Należy jednak pamiętać, że nie każda biegunka, kolka czy wzdęcia związane są z nietolerancją laktozy. Aby to schorzenie stwierdzić potrzebna jest diagnostyka, która pomaga wykluczyć inne choroby wywołujące podobne dolegliwości.

Po wstępnym wywiadzie można zastosować jedną lub więcej z zalecanych metod diagnostyki o których piszemy wyżej, czyli: wodorowy test oddechowy, badanie stolca, wykonanie próby eliminacji i prowokacji pokarmowej (to badanie zleca się u dzieci starszych, które nie są już karmione wyłącznie piersią), polegające na czasowym usunięciu z jadłospisu dziecka produktów będących źródłem laktozy i obserwowaniu czy objawy ustąpiły. Warto przy tym pamiętać, że laktozę (oprócz mleka i nabiału) mogą zawierać także takie produkty jak:

• pieczywo,
• płatki śniadaniowe,
• słodycze,
• gotowe dania,
• niektóre wędliny,
• przetwory i wiele produktów z pozoru bezlaktozowych.

Dlatego należy dokładnie czytać etykiety produktów spożywczych, które podajemy dziecku. Dietę bezlaktozową w celach diagnostyki stosuje się około dwa tygodnie.

U dzieci z nietolerancją laktozy istnieje zagrożenie rozwoju chorób, u podłoża których występuje niedobór wapnia, tj. krzywicy, osteoporozy i nadczynności przytarczyc.

Nietolerancja laktozy a karmienie piersią

Laktoza, która spożywana jest przez matkę nie przedostaje się do jej mleka. Cukier jest trawiony i rozkładany w przewodzie pokarmowym matki. Natomiast laktoza znajdująca się w mleku matki, produkowana jest w gruczole piersiowym. Dlatego nie ma możliwości zmniejszenia jej ilości w mleku za pomocą diety eliminacyjnej.

Eliminacja mleka i nabiału z diety matki karmiącej nie jest wskazana i nie wpłynie na zmniejszenie ilości laktozy w pokarmie matki.

Jeśli matka karmiąca piersią podejrzewa problemy z trawieniem laktozy u swojego dziecka, powinna w pierwszej kolejności skonsultować się z lekarzem.

Nietolerancja laktozy - leczenie i dieta

Osoby cierpiące na nietolerancję laktozy, zarówno wrodzoną jak i wtórną, przez całe życie powinny przestrzegać odpowiedniej diety.

Organizm pacjentów z wrodzoną nietolerancją laktozy nie akceptuje nawet niewielkich ilości żywności zwierającej laktozę. Dlatego takie osoby powinny całkowicie zaprzestać jej spożywania lub niektórych przypadkach przyjmować preparaty zawierające laktazę, która pomaga w trawieniu pokarmów mlecznych. Należy ją spożyć przed posiłkiem zawierającym mleko i jego przetwory.

Trzeba też zwracać uwagę na niektóre leki, ponieważ laktoza często znajduje się w otoczce leku. Obecna jest także w produktach takich jak:

• pieczywo,
• margaryna,
• słodycze i przekąski,
• gotowe sosy sałatkowe.

Stosując dietę bezlaktozową należy spożywać m.in. ryby, warzywa strączkowe, orzechy.

Laktoza występuje głównie w produktach mlecznych, ale może być też obecna w pieczywie, daniach gotowych, ciastach i słodyczach. Dlatego należy uważnie czytać etykiety na produktach.

• mleko krowie,
• mleko w proszku,
• słodzone mleko zagęszczone,
• śmietana,
• serek wiejski,
• serek biały typu Filadelfia,
• serek homogenizowany,
• lody.

Dla osób, które cierpią na utrudnione trawienie laktozy, zalecane jest spożywanie produktów o obniżonej zawartości tego cukru, takich jak:

• mleko kozie,
• mleko owcze,
• ser biały,
• ser typu feta,
• sery żółte,
• serek topiony.
• jogurty naturalne i owocowe,
• kefiry,
• maślanki,
• serwatki.

CZYTAJ TAKŻE: Mleko migdałowe: właściwości, zalety, zastosowanie. Gdzie kupić i jaka jest cena mleka migdałowego? Zrób to sam: przepis

Laktoza zawarta w tych produktach ulega fermentacji do kwasu mlekowego, dzięki czemu jej poziom naturalnie się obniża. Dodatkowo jogurty naturalne i kefiry zawierają enzymy ułatwiające trawienie laktozy.

Nie ma opracowanych metod leczenia nietolerancji laktozy, jedynie profilaktyka wymagająca stosowania diety.

Przy wrodzonej nietolerancji laktozy wymagana jest dieta przez całe życie.

Pierwotna nietolerancja laktozy u dorosłych wymaga rezygnacji z mleka słodkiego i jego przetworów. Dobrze tolerowane jest mleko fermentowane w postaci kefirów lub jogurtów. Zawarte w tych produktach probiotyki są zdolne do wytworzenia laktazy, a same produkty poddane fermentacji mlekowej zawierają mniej laktozy.

Przy kupowaniu jogurtów należy jednak uważać na skład, gdyż są one często domieszkowane mlekiem w proszku. Bezpiecznie można spożywać twarde sery, jak Cheddar - sery długo dojrzewające mogą praktycznie nie zawierać laktozy.

W aptekach dostępne są również gotowe preparaty zawierające laktazę. Przy wtórnej nietolerancji laktozy wymaga się okresowej eliminacji mleka i stosowania produktów bezlaktozowych.

Osoby z nietolerancją laktozy powinny mieć na uwadze to, że wiele innych produktów spożywczych może zawierać znikome ilości laktozy. Do takich produktów należą np. wyroby piekarskie, płatki śniadaniowe, margaryna, sosy, półprodukty w proszku. Laktoza jest stosowana również jako podstawowy składnik w powyżej 20% lekarstw na receptę i około 6% lekarstw dostępnych bez recepty. Niemniej produkty te stanowią problem tylko u ludzi z bardzo ciężką nietolerancją laktozy.

U osób dorosłych nietolerancja laktozy zwiększa ryzyko powstania osteoporozy. Występuje ona szczególnie w okresie menopauzy u kobiet i andropauzy u mężczyzn.

Dla niemowląt i dzieci z nietolerancją laktozy dostępne są preparaty mlekozastępcze. Najczęściej są to białkowe preparaty sojowe, w których laktozę zastąpiono innymi cukrami; są ponadto wzbogacane w witaminy, żelazo, mikro- i makroelementy oraz aminokwasy.