Międzynarodowa wystawa Radziwiłłów w Wilnie zaskoczy nawet tych, którzy myślą, że widzieli już wszystko

Międzynarodowa wystawa Radziwiłłów. Historia i dziedzictwo książąt została otwarta 10 października 2019 r. w Muzeum Narodowym - Pałacu Wielkich Książąt Litewskich w Wilnie. Pierwsza w historii wystawa poświęcona najsłynniejszej litewskiej rodzinie magnackiej zyskała już renomę największej i najbardziej skomplikowanej wystawy w historii Litwy: prezentuje ponad 350 eksponatów z około 40 różnych instytucji i kolekcji znajdujących się w 7 krajach na całym świecie.

Wreszcie dom. Choć pałac ten nigdy nie należał do Radziwiłłów, w pobliżu znajdowało się co najmniej dziewięć rezydencji Radziwiłłów. Radziwiłłowie często odwiedzali wielkich książąt litewskich, a dziś jesteśmy tu także i my, razem z naszymi przodkami - mówi jeden z organizatorów wystawy, Maciej Radziwiłł, dodając, że misją jego rodziny jest dziś pielęgnowanie pamięci o rodzie i wspólnej historii Polski i Litwy.

Do tej pory na Litwie odbyła się tylko jedna wystawa poświęcona słynnej litewskiej rodzinie magnackiej, dotyczącej rodu Sapieha. W latach 2011-2012 wystawa była prezentowana na Zamku Królewskim na Wawelu w Krakowie, a później w Galerii Obrazów Wileńskich. Pomysł zorganizowania wystawy poświęconej książętom Radziwiłłów zrodził się kilka lat temu, a jeszcze silniejszym impulsem była konferencja naukowa, która odbyła się w Muzeum Narodowym - Pałacu Wielkich Książąt Litewskich w 2015 roku, na której zaprezentowano książęta Radziwiłłów, ich różne dziedziny działalności i dziedzictwo.

Początkowo myśleliśmy o zorganizowaniu prostszej wersji wystawy, prezentującej zaledwie kilkadziesiąt historycznych, kulturalnych i artystycznych skarbów związanych z książętami Radziwiłłów, i to z kilku powodów. Po pierwsze, ze względu na różne uwarunkowania historyczne, dziedzictwo to jest rozproszone nie tylko po Polsce, Litwie, Białorusi i Ukrainie, ale także po Europie i reszcie świata. Niektóre z tych skarbów są szczególnie stare, a więc trudne do przetransportowania. Dziedzictwo książąt Radziwiłłów jest tak bogate, że gdy wybierano eksponaty, które mogły być potencjalnie przetransportowane, wymagało sporej selekcji - mówi dyrektor Muzeum Narodowego - Pałacu Wielkich Książąt Litewskich, dr Vydas Dolinskas, dodając, że mimo wszystkich trudności, ostateczna realizacja koncepcji tej międzynarodowej wystawy była prawdziwym wyzwaniem ze względu na jej skalę, eksponaty i uczestniczące w niej instytucje, a także powierzchnie wystawiennicze.

Łącznie na wystawie znajduje się ponad 350 eksponatów z około 40 muzeów, bibliotek, archiwów, kościołów, klasztorów i prywatnych kolekcji z 7 krajów świata - Litwy, Polski, Białorusi, Ukrainy, Niemiec, Francji i Ziemi Świętej (Jerozolima). Największa liczba najbardziej imponujących eksponatów z instytucji zagranicznych pochodziła głównie z Muzeum Narodowego w Warszawie, Zamku Królewskiego w Warszawie, Zamku Królewskiego na Wawelu w Krakowie oraz Centralnego Archiwum Akt Historycznych w Warszawie.

Wystawa zawiera m.in. nieco ponad 100 portretów Radziwiłłów z XVI-XIX w., z których większość to portrety dam z rodziny, wpatrujących się w zwiedzających ze ścian galerii. Wśród nich słynna podobizna przedstawiająca Barbarę Radziwiłłównę, listy, dokumenty i inne eksponaty, które uchwyciły najważniejsze wydarzenia historyczne - wszystkie te przedmioty opowiadają legendarną historię Barbary Radziwiłłówny i Zygmunta Augusta. Poza tym na wystawie będzie można obejrzeć pierwsze w całym Wielkim Księstwie Litewskim dokumenty, na mocy których w XVI wieku cesarze rzymscy nadali Radziwiłłom status książęcy.
Wyjątkowym okazem, który zobaczymy na wystawie na pewno będzie srebrny kielich liturgiczny i patena, ofiarowane Kościołowi Narodzenia Pańskiego w Betlejem przez Wielkiego Marszałka Litewskiego i Wileńskiego Palatyna, księcia Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła Sierotkę podczas jego podróży do Jerozolimy (1582-1584). Kielich, którego od 400 lat nie widziano - został przywieziony z Jerozolimy na wystawę w Wilnie.

Według dr Dolinskasa, jedna z największych i najciekawszych kolekcji, na którą składają się skarby sztuki i relikty rodzinne, przybyła na wystawę z prywatnej kolekcji kolekcjonera i patrona wydarzenia - Macieja Radziwiłła, mieszkającego w Warszawie i aktywnie promującego współpracę między Litwą a Polską i ich sąsiadami. Maciej Radziwiłł w 2019 r. został odznaczony Orderem Zasług dla Republiki Litewskiej.

Międzynarodowa wystawa Radziwiłłów. Historia i dziedzictwo książąt będzie czynna do 12 stycznia 2020 roku. Wystawie towarzyszyć będzie bogaty program wydarzeń kulturalnych, z szeregiem ciekawych działań edukacyjnych oraz programów i wycieczek przygotowanych również dla zwiedzających.

Artykuł powstał we współpracy z Fundacją XX. Czartoryskich