Majewski: Budować porozumienie mimo różnic. Chcemy pokazać, jak wyrażać siebie w sposób asertywny, jak wyrażać swoje uczucia i potrzeby

Z Tomaszem Majewskim, psychologiem, psychoterapeutą i trenerem rozmawia Konrad Ciesiołkiewicz, koordynator inicjatywy „Dialog w praktyce” Komitetu Dialogu Społecznego KIG

W jednej naszych rozmów wspólnie stwierdziliśmy, że dialog jest dziś jednym
z najbardziej nadużywanych i niedocenianych terminów. Po co w ogóle uczyć się dialogu?
Spójrzmy może szerzej na samo pojęcie dialogu. Dialog sam w sobie może przybierać różnorodne formy oraz służyć różnorodnym celom. Rozumiany dosłownie dialog jest dwustronną komunikacją, zakładającą wymianę informacji wynikającą z zadawania pytań i oczekiwaniem odpowiedzi na nie. Jak nasza obecna rozmowa. Dialog można prowadzić z użyciem różnorodnych form komunikowania się. Dialog może być agresywny – co jest zagrożeniem dla celu, którym jest obustronne porozumienie. Może też być tak, że jedna ze stron dialogu jest zbyt uległa, co również jest zagrożeniem dla porozumienia.

Dialog, który proponujemy, chcemy propagować i przygotowywać ludzi do jego stosowania, jest dialogiem opartym na modelu Nonviolent Communication, czyli komunikacji bez przemocy. Ten rodzaj komunikacji zakłada równość stron biorących udział w dialogu oraz wzajemny szacunek, niezależnie od różnic, które między stronami występują. Takie podejście wynika z jednego z kluczowych czynników wpływających na to, czy dialog będzie konstruktywny: z postawy. Postawa to w skrócie system wewnętrznych przekonań dotyczących m.in. siebie samego, innych, zasad wywierania wpływu, norm dotyczących traktowania ludzi, rozwiązywania konfliktów, czy samego przebiegu dialogu. Postawa może sprzyjać budowaniu porozumienia lub nie.

Zależy nam na kształtowaniu takich postaw i dawaniu ludziom takich narzędzi, które będą przyczyniały się do dialogu. Ale takiego, który rozwiązuje konflikty, buduje między ludźmi wzajemne zrozumienie, buduje porozumienie mimo różnic, a na koniec daje pozytywne rezultaty obu stronom. Zależy nam, aby taki właśnie dialog był dominująca formą komunikowania się między ludźmi.

Czy każdy może się go uczyć?
Oczywiście. Dodam nawet, że nie tylko każdy może się go uczyć, jak również to warto, aby każdy się go uczył. Nigdy nie jest za późno, by nauczyć się asertywnych sposobów dialogu. I to mimo, że nasze postawy i wynikający z nich sposób komunikacji kształtują się od najmłodszych lat naszego życia i w życiu dorosłym jest je o wiele trudniej zmienić. Ale można i warto to zrobić!

Jakie są najważniejsze elementy dialogu?

To bardzo szeroki temat. Ale wydaje mi się, że kluczowe jest nastawienie, czyli właśnie wspomniana postawa. Do tego dochodzą umiejętności związane z komunikacją, jak i oczywiście sama wiedza na ten temat.

Od lat angażujesz się w działania przeciwko radykalizacji, wsparcie dla
osób uwikłanych w przemoc. Zajmujesz się też łagodzeniem konfliktów społecznych i psychoedukacją. Jakie są Twoje refleksje związane z dialogiem, płynące z wielu skrajnych sytuacji życiowych?

Jako psycholog i terapeuta spotykam bardzo dużą liczbę osób, które cierpią z powodu agresywnej czy przemocowej komunikacji. Niestety osoby, które mają za sobą wieloletnie doświadczenia agresji czy przemocy, same często używają jej używają do wpływu na innych, czy też obrony swoich granic. To błędne koło, w którym nikt nie wygrywa. Moje doświadczenie zawodowe jest takie, że agresywne formy dialogu są bardzo powszechne dla wielu ludzi – niezależnie od środowiska w jakim dorastali lub obecnie funkcjonują. Często stanowią wręcz normę, która z pokojowym dialogiem i współpracą mają niewiele wspólnego.

Do tego zauważam, iż otoczenie, które kształtuje nasze postawy i sposoby dialogu – media, polityka, szkoła, tzw. kultura masowa itp. – przyzwalają i normalizują agresywne sposoby komunikowania się. Stopień i natężenie agresywnej komunikacji z życiu społecznym jest moim zdaniem coraz większy. Jednocześnie dostępność do alternatywnych wzorców postaw i dialogu jest mocno ograniczony. To smutna refleksja, która tym bardziej pokazuje jak ważne i konieczne jest budowanie w ludziach postaw umożliwiających dialog i komunikację bez przemocy. Oczywiście jeśli chcemy by polskie społeczeństwo było społeczeństwem dojrzałym, demokratycznym i pokojowo nastawionym do siebie.

Co czeka uczestników startującego za moment projektu „Dialog w praktyce"?
Szkolenie ma nas zapoznać z modelem komunikacji i dialogu opartym na NVC – Nonviolent Communication – Komunikacji bez przemocy. W trakcie zajęć skoncentrujemy się na tym, w jaki sposób można rozwijać swoją postawę, tak by sprzyjała współpracy i wzajemnemu szacunkowi. Pokażemy narzędzia, które mogą być pomocne, tak aby ludzie potrafili prowadzić ze sobą dialog, w którym potrafią się wzajemnie słuchać i mimo różnic traktować się z szacunkiem. Chcemy pokazać, jak wyrażać siebie w sposób asertywny, jak wyrażać swoje uczucia i potrzeby tak, aby nie przekraczać granicy drugiej osoby.

Pokażemy, jak mówić o trudnych kwestiach w taki sposób, aby pozostać w postawie szacunku dla drugiej strony dialogu. Poza tym szkolenie będzie okazją do zapoznania się i przećwiczenia reagowania na agresję, w taki sposób, aby doprowadzić do porozumienia i korzyści dla obu stron. Podzielimy się doświadczeniem i wiedzą, jak reagować w konflikcie, aby doprowadzić do współpracy. Czyli inaczej mówiąc jak rozwiązywać konflikty, które są naturalną częścią życia. A więc samo życie….