Kontrowersje wokół Jana Kulczyka: Autostrada Wielkopolska, Ciech czy afera Orlenu

Prywatyzacja Ciechu
1. Sześć osób zatrzymanych przez CBA, w tym Paweł T., były wiceminister skarbu w rządzie PO-PSL i były prezes Giełdy Papierów Wartościowych. To efekt śledztwa w sprawie nieprawidłowości podczas prywatyzacji Ciechu. W tle są „taśmy prawdy” z 2014 r. z nagraniami rozmów Jana Kulczyka z politykami.

Przypomnijmy, że w kwietniu 2016 roku informowaliśmy, że agenci CBA weszli do siedzib Kulczyk Holding i spółek Ciechu, lecz nikt nie został wtedy zatrzymany.

2. Działania CBA dotyczą prywatyzacji koncernu chemicznego Ciech w 2014 roku. Wtedy to Jan Kulczyk wykupił poprzez swoją spółkę KI Chemistry prawie 40 procent akcji kontrolowanej przez państwo grupy, za które zapłacił 619 mln złotych. Po jakimś czasie pojawiły się jednak podejrzenia, że Ciech mógł zostać sprzedany za zbyt niską cenę. Akcje spółki były bowiem sprzedawane za niespełna 30 zł. Tymczasem biura maklerskie wyceniały je powyżej tej kwoty, podkreślając, że po restrukturyzacji spółka zaczęła notować dodatnie wyniki. Tematem zajęła się prokuratura, która wszczęła śledztwo w sprawie ewentualnych nieprawidłowości, do których mogło dojść przy sprzedaży koncernu.

3. W październiku 2015 roku dziennikarze Telewizji Republika ujawnili taśmy prawdy, na których nagrane były rozmowy Jana Kulczyka z Radosławem Sikorskim, ówczesnym ministrem spraw zagranicznych, Krzysztofem Kwiatkowskim, ówczesnym szefem Najwyższej Izby Kontroli oraz lobbystą Piotrem Wawrzynowiczem. Dyskusje dotyczyły między innymi prywatyzacji spółki Ciech.

„Dwie niezależne forpoczty badały Włodka, czy on nie spęka przy podejmowaniu decyzji. Posłałem Stasia Gawłowskiego, to jest sekretarz w Ministerstwie Ochrony Środowiska i Kazia Plocke, sekretarza w Ministerstwie Rolnictwa. No i tam przy wódeczce gdzieś, chodzili, pytali, czy ten Włodek, który jest je**ny w Platformie, nie spęka, żeby Jankowi sprzedać Ciech” - mówił Piotr Wawrzynowicz do Jana Kulczyka. Wspomniany wyżej Włodek to prawdopodobnie Włodzimierz Karpiński, były minister skarbu państwa.

4. W rozmowach pojawiała się również tajemnicza postać „kierownika”, z którym Jan Kulczyk miał mieć dobre relacje. W kuluarach mówiło się, że może chodzić o samego Donalda Tuska. Kulczyk pytał Wawrzynowicza, czy jedna z osób wie o jego kontaktach z „kierownikiem”.

- „Myślę, że nie. Kompletnie. Znaczy on bardzo dba o to, żeby to było hermetyczne (…) Niech dalej żyje w przeświadczeniu, że ci załatwi to tutaj. Znaczy i tak myślę, że to dużo. Wiesz, ja mam kontakt z kierownikiem, on jest bardzo często w poniedziałek w samolocie z Gdańska” - odpowiedział Wawrzynowicz.

5. To jedna z najbardziej kontrowersyjnych i tajemniczych umów podpisanych przez prywatnego biznesmena z państwem polskim. Umowa na budowę autostrady A2 wciąż jest tajna i raczej nie zostanie ujawniona. A to dzięki niej spółka zarządzająca odcinkiem A2 od Świecka przez Nowy Tomyśla, aż do Konina może wciąż podnosić ceny opłat. Przypomnijmy, że od początku tego roku wzrosły ceny za przejazd 150-kilometrowym odcinkiem z Nowego Tomyśla do Konina. Teraz trzeba zapłacić za to 60 zł.

6. Umowa koncesyjna między państwem polskim a Autostradą Wielkopolską została podpisana w 1997 roku. Do dzisiaj jej treść jest jednak owiana tajemnicą. Dokument, który 20 lat temu podpisali z rządem przedstawiciele Autostrady Wielkopolskiej, pozostaje bowiem tajny, zaś jego zawartość nigdy nie została ujawniona. A to właśnie na jego mocy, rozpoczęła się budowa autostrady, której historia sięga jeszcze początków lat 90. Sama spółka Autostrada Wielkopolska została bowiem założona w listopadzie 1992 roku z inicjatywy Jana Kulczyka. W połowie lat 90. stanęła do walki o koncesję na budowę autostrady A2. Już wtedy było wiadomo, że droga nie zostanie wybudowana z pieniędzy publicznych, ale na zasadzie partnerstwa publiczno-prywatnego.

7. Kontrowersji nie brakowało w przypadku działań rządu Jerzego Buzka, który zasłynął przede wszystkim z udzielenia w 2001 roku spółce Autostrada Wielkopolska gwarancji na pożyczkę 267 mln euro. Była to największa gwarancja udzielona przez rząd prywatnemu przedsiębiorcy.

8. Jeszcze pod koniec 2002 roku oddano do użytku gruntownie zmodernizowany odcinek trasy między Koninem a Wrześnią. A kilka miesięcy później gotowy był również fragment między Wrześnią a Poznaniem. Ponadto spółka Autostrada Wielkopolska przejęła również w eksploatację odcinek stanowiący południową obwodnicę Poznania, którym kierowcy do dzisiaj mogą poruszać się za darmo. Z kolei w 2004 roku oddano do użytku trzeci z odcinków, który połączył Poznań z Nowym Tomyślem. Pięć lat później rozpoczęto za to budowę brakującego fragmentu trasy, który połączyłby Polskę z Niemcami. Ostatecznie ponad 100-kilometrowy odcinek z Nowego Tomyśla do Świecka został wybudowany pod koniec 2011 roku.

9. Zanim jednak nastąpiło otwarcie całego odcinka A2, w 2006 roku Najwyższa Izba Kontroli ujawniła niezwykle krytyczny raport dotyczący budowy prywatnych odcinków autostrady A2 oraz A4. Kontrolerzy NIK wypunktowali w nim wszystkie błędy, które rząd popełnił przy zawieraniu umów koncesyjnych oraz późniejszych aneksów z Autostradą Wielkopolską oraz Stalexport Autostrada Małopolska (wybudowała fragment A4 między Krakowem a Katowicami).

- Dotychczasowe doświadczenia związane z budową autostrad w systemie koncesyjnym wskazują, że administracja publiczna nie jest przygotowana do efektywnego realizowania zadań publicznych na podstawie umów zawieranych z prywatnymi partnerami zewnętrznymi. Ujawniły one bowiem nieumiejętność zabezpieczania interesu Skarbu Państwa, opór realizacji umów koncesyjnych, brak prawidłowego nadzoru nad ich realizacją oraz niekorzystne dla interesu publicznego zmiany w umowach koncesyjnych - pisali w 2006 roku kontrolerzy NIK.

10. Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła pod względem rzetelności, gospodarności, celowości oraz legalności zabezpieczenie interesów Skarbu Państwa w aneksach do umów na budowę i eksploatację autostrad A2 i A4. Kontrolerzy NIK nie mieli również wątpliwości, że rozwiązania, które miały doprowadzić do szybkiej budowy autostrad w Polsce bez wykorzystywania publicznych pieniędzy, zostały całkowicie zaprzepaszczone.

Z kolei w weekend minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro poinformował, że polecił wszcząć śledztwo w sprawie przekroczenia uprawnień i niedopełnienia przez urzędników obowiązków przy podpisywaniu umów koncesyjnych na budowę autostrady A2 między Koninem a Świeckiem.

11. Afera Orlenu
To bez wątpienia jedna z najgłośniejszych afer w historii III RP, w której także przewija się nazwisko Jana Kulczyka. Biznesmen w 2001 roku rozpoczął inwestowanie w akcje kontrolowanego przez państwo koncernu naftowego. Miał kilka procent akcji, do Skarbu Państwa należało ich 30 procent. Skarbowi Państwa zależało na sprzedaży Rafinerii Gdańskiej, ale chętni do kupienia byli tylko Rosjanie. Politycznie rzecz wyglądała źle, więc ustalono, że Rafinerię kupi Orlen, później odsprzeda ją rosyjskiemu Łukoilowi. Mimo aresztowania prezesa Orlenu, by otworzyć drogę do obsadzenia ważnych stanowisk w firmie na nowo do transakcji nie doszło. Zablokował ją ówczesny minister skarbu Wiesław Kaczmarek.

12. W 2004 roku w sprawie Orlenu powołano sejmową komisję śledczą. Ujawniła ona między innymi, że po nieudanej transakcji Kulczyk miał spotykać się w Wiedniu z Władimirem Ałganowem i powoływać na wpływy u Aleksandra Kwaśniewskiego. Jakie były skutki afery Orlenu? Jedyni skazani to dziś były dyrektor zarządu śledczego UOP, pełniący tę funkcję w 2004 roku oraz ówczesny szef UOP. Jan Kulczyk? Po prostu w 2005 roku sprzedał akcje Orlenu.

13. Spotkanie z Romanem Giertychem
Do historii przeszło także spotkanie Jana Kulczyka z Romanem Giertychem, które miało miejsce na Jasnej Górze. Po nim do prokuratury wpłynęły dwa zawiadomienia. Jedno od Kulczyka, a drugie od Giertycha. Ten pierwszy twierdził, że były wicepremier skłaniał go do przekazania dokumentów kompromitujących Aleksandra Kwaśniewskiego. Z kolei sam zaś Giertych oskarżał Kulczyka o fałszywe doniesienie. Ostateczne oba dochodzenia umorzono.

14. Polska Telefonia Cyfrowa
Kontrowersji nie brakowało także w przypadku inwestowania przez Jana Kulczyka w Polskiej Telefonii Cyfrowej. Jak informował portal gazetaprawna.pl, biznesmen miał niespełna 5-proc. udział w spółce, uzyskany kosztem kilkunastu milionów złotych. Z kolei po kilku latach okazało się, że miał też opcję taniego odkupu akcji PTC od państwowego konglomeratu Elektrim. Kiedy ta informacja ujrzała światło dzienne, wybuchła burza, (Elektrim należał wówczas do największych firm notowanych na warszawskiej giełdzie, a mniejszościowi udziałowcy nie wiedzieli o umowie), zaś Kulczyk zgodził się zrezygnować z kupna akcji w zamian za 100 mln zł. Ponadto portal gazetaprawna.pl podaje, że Jan Kulczyk później zarobił też na sprzedaży akcji PTC Elektrimowi.