Kogo nie można zwolnić z pracy? Nie tylko kobiety w ciąży są chronione przed wypowiedzeniem

Od 22 września 2023 r. obowiązują nowe przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Pewnych pracowników jest trudniej odwołać z pracy. Zgodnie z procedurą, aby ich zwolnić, trzeba będzie czekać do uprawomocnienia się wyroku sądowego.

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy na szczególną ochronę mogą liczyć:

• kobiety w ciąży;
• pracujący rodzice;
• pracownicy na urlopie rodzicielskim, macierzyńskim, ojcowskim, wychowawczym i wypoczynkowym;
• pracownicy w wieku przedemerytalnym;
• działacze związkowi;
• pracownicy na zwolnieniu lekarskim;
• pracownicy przebywający na urlopie wypoczynkowym.

Wyjątkiem jest zwolnienie dyscyplinarne z winy pracownicy, likwidacja zakładu pracy lub ogłoszenie jego upadłości. Ochroną będą objęci jedynie ci zatrudnieni, którzy pracują w parciu o umowę o pracę. Od 22 września zmieniła się także procedura związania z postępowaniem administracyjnym.

Sądy mają odmawiać udzielenia omawianego zabezpieczenia wyłącznie w sytuacji, gdy roszczenie jest oczywiście bezzasadne. Z kolei pracodawca będzie mógł domagać się uchylenia takiego zabezpieczenia tylko w przypadku, gdy wykaże, że już po jego udzieleniu zaistniały okoliczności uzasadniające zwolnienie dyscyplinarne pracownika, czyli w praktyce np. ponownie ciężko naruszył on obowiązki pracownicze – podaje Business Insider Polska.

Szef nie może zwolnić z pracy osoby, która przebywa na zwolnieniu lekarskim. Dopóki pracownik nie wróci do zdrowia, nie będzie mu można wręczyć wypowiedzenia. Wyjątkiem jest sytuacja, w której pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim dłużej niż trzy miesiące, a u pracodawcy zatrudniony jest krócej niż pół roku. L-4 chroni więc przed zwolnieniem, ale do czasu.

Jeśli jesteśmy na urlopie wypoczynkowym, w trakcie jego trwania pracodawca również nie może wręczyć nam wypowiedzenia i zwolnić z pracy. Szef może to jednak zrobić zaraz po powrocie z urlopu, a także przed jego rozpoczęciem.

Szczególną ochroną na rynku pracy mogą cieszyć się zatrudnione kobiety, które planują urodzenie i wychowywanie dziecka. Kiedy nie można rozwiązać z nimi umowy o pracę?

Gdy kobieta jest w ciąży, jest szczególnie chroniona na rynku pracy i nie można jej zwolnić z pracy. Ten medal ma jednak dwie strony. Z jednej zapewnia kobietom spokojne macierzyństwo i regularną pensję co miesiąc. Z drugiej dla wielu małych firm, które zatrudniają zaledwie kilka osób, strata jednego pracownika może być bardzo kłopotliwa i prowadząca do problemów finansowych. Stąd pewna niechęć do zatrudniania młodych kobiet wśród niektórych pracodawców. Nie można również zwolnić z pracy kobiety przebywającej na urlopie macierzyńskim lub urlopie wychowawczym. W niektórych przypadkach to ojciec dziecka przejmuje część urlopu wychowawczego – wtedy również i on podlega ochronie przed zwolnieniem z pracy.

Duża grupa osób, których nie można zwolnić, to pracownicy, którzy zbliżają się do wieku emerytalnego. Oni również są pod ochroną – wystarczy, że do osiągnięcia wieku emerytalnego (przypomnijmy obecnie do 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet) brakuje im nie więcej niż cztery lata. Jeszcze niedawno część pracodawców – bojąc się, że będą związani koniecznością zatrudniania takiego pracownika przez kolejne lata – na wszelki wypadek rozwiązywała z nimi umowę o pracę tuż przed ich wejściem w wiek ochronny.

Dziś do tego typu sytuacji dochodzi niezwykle rzadko. Pracownicy w dojrzałym wieku są poszukiwaniu na rynku pracy, docenia się ich zaangażowanie, lojalność, doświadczenie i nabyte umiejętności. Wraz z nadejściem rynku pracownika, to pracodawcy starają się zatrzymać dojrzałych fachowców w firmach, często oferując im współpracę nawet po wejściu ich w wiek emerytalny.

Pracowników zaliczających do ochrony przedemerytalnej można zwolnić tylko w szczególnych, określonych wypadkach. Może nastąpić to, gdy sama firma została postawiona w stan upadłości bądź likwidacji, a także gdy zatrudniony naruszył przepisy na tyle, by uzasadniało to rozwiązanie umowy o pracę z winy samego pracownika.

Wbrew powszechnej opinii sama przynależność do zakładowej organizacji związkowej nie zapewnia ochrony przed rozwiązaniem umowy o pracę. Zawsze jednak pracodawca będzie musiał zapytać organizację związkową, czy ta reprezentuje interesy pracownika (ten nie musi być de facto nawet członkiem związku – związek zawodowy bowiem reprezentuje interesy wszystkich zatrudnionych w firmie). Tak zwana ochrona związkowa dotyczy głównie aktywistów związkowych. Intencją ustawodawcy było zapewnienie im takiej ochrony, by bez obaw o zatrudnienie bądź przesunięcie na niższe, gorzej płatne stanowiska mogli walczyć o interesy pracowników.

Warto jednak wiedzieć, że bez zgody związku zawodowego działającego na terenie firmy pracodawca nie ma możliwości:

• zmienić warunków pracy na mniej korzystne wypowiedzeniem zmieniającym,
• wypowiedzieć umowy o pracę,
• rozwiązać stosunku pracy w jakikolwiek sposób.

Osobną sprawą jest ochrona działaczy związkowych, którzy są wpisani na specjalną listę (ta może być uaktualniania i zmieniana, jednak o zmianach trzeba informować pracodawcę). To zwykle działacze funkcyjni w związku zawodowym, a zwłaszcza przewodniczący związku lub jego komitetu założycielskiego. Zasadą jest, że im związek liczniejszy, tym lista pracowników objętych szczególną ochroną może być dłuższa.

Radni wszystkich szczebli samorządu to potężna grupa społeczna, która liczy około 50 tysięcy osób. W jej skład wchodzą radni gmin, miast, powiatów i sejmików. Najczęściej wykonują już pracę zawodową, którą chcą łączyć z wykonywaniem mandatu radnego. Nie wszystkim pracodawcom się to podoba. Niektórzy są ustawowo zmuszeni do wysłania takich radnych na urlop bezpłatny (wraz z obowiązkiem przyjęcia ich do pracy z powrotem po wygaśnięciu mandatu), inni mogliby chcieć rozwiązać z nimi umowę o pracę.

Dlaczego? Bo praca radnego jest bardzo angażująca – to nie tylko posiedzenia rad gmin, ale również praca w komisjach, spotkania z mieszkańcami i wiele innych. Na każde takie spotkanie pracodawca ma obowiązek zwolnić radnego z zajęć zawodowych. Co więcej, szef nie może zwolnić z pracy takiej osoby bez zgody rady gminy. Zazwyczaj radni stoją jednak murem za swoim kolegą, bez względu na partyjne pochodzenie i na zwolnienie z pracy się nie godzą.

Terytorialsi, czyli członkowie ochotniczej formacji – Wojsk Obrony Terytorialnej, również są chronieni przed utratą pracy. Formacja ta liczy kilkadziesiąt tysięcy osób, w tym wiele kobiet. Regularnie ćwiczą, przechodzą kursy i szkolenia. Choć szefowie formacji starają się, by odbywały się one w weekendy i nie kolidowały z obowiązkami pracowniczymi, to konfliktu interesów często nie daje się uniknąć. Pracodawcy z tytułu szkolenia pracownika w WOT przysługuje rekompensata, ale jej uzyskanie nie jest łatwe. Dlatego żołnierzom zapewniono ochronę przed zwolnieniem z pracy zawodowej.

„W okresie od dnia doręczenia pracownikowi karty powołania do terytorialnej służby wojskowej, a przed jej zakończeniem – pracodawca nie może zwolnić ani rozwiązać z pracownikiem umowy o pracę. Ochrona ta nie przysługuje jednak pracownikowi, jeżeli pracodawca ma podstawy, by rozwiązać umowę o pracę w trybie dyscyplinarnym oraz w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy – informuje w swoim poradniku dla pracodawców Wojskowa Komenda Uzupełnień w Gdańsku.”