Jak najlepiej się odżywiać. Czy serce można leczyć dietą?

Dorota Dejmek
Dorota Dejmek
Joanna Urbaniec / Polska Press
Rozmowa z dr n. med. Agnieszką Ostachowską-Gąsior z Instytutu Zdrowia Publicznego - Zakład Żywienia Człowieka Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum - o tym, jaki sposób odżywiania jest najlepszy dla zdrowia naszego układu sercowo-naczyniowego.

- Jak powinna wyglądać nasza dieta w kontekście profilaktyki chorób serca i układu krążenia?

- Serce to organ, który nie ma czasu na odpoczynek. Serce pracuje bez przerwy. Do wykonywania tej pracy potrzebuje energii, a jedynym źródłem energii jest energia pozyskiwana z pożywienia. Zatem to, co jemy i w jakich ilościach jest niezwykle istotne. Dieta sprzyjająca sercu nie odbiega od tzw. zasad racjonalnego żywienia. Powinna być zbilansowana pod względem wartości energetycznej, czyli ilość energii dostarczona z pożywieniem powinna być równa potrzebom energetycznym organizmu. Jest to warunek konieczny, a spełnienie go ma zapewnić odpowiednią ilość energii oraz uchronić serce przed dodatkowym obciążeniem i dodatkową pracą.

- Czego unikać, a jakie produkty powinny gościć na stole codziennie?

- Podstawowym źródłem energii dla organizmu powinny być węglowodany złożone bogate w błonnik - płatki owsiane, pieczywo żytnio-razowe, pełnoziarniste, kasza jęczmienna, gryczana, jaglana, ryż brązowy. Na talerzu powinno być kolorowo! Oznacza to, że w codziennej diecie nie może zabraknąć warzyw i owoców. Najlepiej, jeśli są w formie surowej lub gotowane na parze. Warzywa i owoce to niezastąpione źródło witamin, w tym witamin antyoksydacyjnych, które przeciwdziałają tworzeniu blaszki miażdżycowej, a także źródło składników mineralnych, polifenoli, flawonoidów i innych substancji biologicznie czynnych normalizujących ciśnienie krwi. Pamiętajmy, że warzywa i owoce to także cenne źródło błonnika, który zmniejsza wchłanianie cholesterolu z przewodu pokarmowego, daje uczucie sytości i jak miotła „wymiata” zalegające w jelicie resztki. Warzywa powinny być w każdym posiłku, a wystarczająca na dobę ilość owoców to 2-3 porcje.

- Bronimy się przed tłuszczami. Czy słusznie?

- Zależy, jakiego rodzaju są to tłuszcze. Zachęcam do spożywania ryb, wskazane, aby były na naszym stole dwa razy w tygodniu. Ryby, głównie morskie, to doskonałe źródło długołańcuchowych NNKT - niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, które chronią tętnice przed odkładaniem blaszki miażdżycowej. Istotnym źródłem kwasów omega-3 są także oleje, głównie olej lniany, który powinien być spożywany jako dodatek do potraw typu sałatki, surówki. Do potraw surowych dobrze sprawdza się także oliwa z oliwek. Natomiast do obróbki termicznej, czyli przy przygotowywaniu potraw na ciepło, najkorzystniejszym dla zdrowia - stosunkowo niewielka ilość szkodliwych kwasów tłuszczowych trans - i kieszeni pozostaje olej rzepakowy. Źródła korzystnych dla zdrowia tłuszczów to także orzechy, np. włoskie, migdały oraz nasiona, np. słonecznika, dyni. Natomiast z uwagi na obecność kwasów tłuszczowych trans należy zminimalizować lub wręcz wykluczyć z diety przekąski typu chipsy, paluszki, frytki. Z produktów mlecznych wybierajmy te o niskiej zawartości tłuszczu, bo tłuszcz mleczny to głównie niechciane kwasy tłuszczowe nasycone. Zatem uważajmy też na ilość spożywanych serów żółtych, na śmietanę, którą dobrze zastąpi jogurt naturalny.

- O jakich produktach należy jeszcze pamiętać?

- Kefir, jogurt lub maślanka to dobre źródła białka i wapnia. Źródłem białka zwierzęcego niech będzie chude mięso, np. drób lub mięso królicze, które dodatkowo jest bardzo dobrym źródłem żelaza. Mięsem, które powinno jak najrzadziej gościć na stole, jest wieprzowina. A chcąc ograniczyć sól kuchenną, co również jest wskazane, dobrze jest zastępować ją ziołami, np. tymiankiem, bazylią, oregano oraz wzbogacać smak potraw dodatkiem cebuli lub czosnku. Właściwe żywienie to także dbałość o ilość i rodzaj wypijanych płynów - 2 litry na dobę to niezbędna ilość. Dobrze, kiedy jest to woda źródlana lub mineralna, herbata zielona lub biała, świeżo wyciskany sok.

- Czy zalecenia dietetyczne są takie same dla osób już chorych na serce?

- To zależy od rodzaju stosowanej farmakoterapii. Są leki, które wykluczają spożywanie pewnych produktów, jak np. konieczność zrezygnowania z grejpfrutów przy lekach nasercowych i leczących nadciśnienie. Kolejnym przykładem jest konieczność zachowania odpowiedniego odstępu czasowego między lekiem a potrawą zawierającą błonnik pokarmowy, taką jak np. musli, płatki owsiane - ta zależność występuje m.in. w przypadku leków nasercowych.

- Ostatnio mówi się, że nie ma dowodów na to, że wysoki poziom cholesterolu prowadzi do miażdżycy.

- Cholesterol jest nam potrzebny, wręcz niezbędny, m.in. uczestniczy w wytwarzaniu witaminy D, syntezie kwasów żółciowych i hormonów. Z drugiej strony cholesterol cieszy się złą sławą i postrzegany jest jako przyczyna miażdżycy. Moim zdaniem, diabeł tkwi w szczegółach. I tym szczegółem jest traktowanie cholesterolu jako jednorodnej całości. A cholesterol, zależnie od sposobu, w jaki jest transportowany w organizmie, dzieli się na: LDL, czyli „zły”, który powinno się utrzymywać na jak najniższym poziomie, oraz HDL, czyli „dobry”, który pomaga utrzymać serce w dobrej kondycji. Jeśli poziom cholesterolu całkowitego jest podwyższony, ale przyczyną tej sytuacji jest podwyższony HDL, to nie powiemy, że taka sytuacja przyczyni się do rozwoju miażdżycy. Natomiast jeśli przyczyną podwyższonego cholesterolu całkowitego jest wysoki poziom LDL i przy tym niski HDL, to prawdopodobieństwo wystąpienia miażdżycy i niedokrwienia serca jest wysokie. Zatem podstawą do wnioskowania o prawdopodobieństwie wystąpienia miażdżycy tętnic jest stosunek HDL do LDL. Ale to jeszcze nie koniec, bo nawet gdy stosunek HDL do LDL jest niekorzystny, to nie przesądza o intensyfikacji tworzenia blaszki miażdżycowej, ponieważ odkładanie blaszki jest stymulowane przez obecność wolnych rodników. I tu po raz kolejny wkracza dieta. Jeśli jest bogata w czynniki spowalniające procesy tworzenia wolnych rodników tlenowych - witaminę C, beta-karoten, cynk, selen - zagrożenie miażdżycą jest niższe. Poza dietą ubogą w antyoksydanty, procesom wolnorodnikowym sprzyjać będą palenie papierosów, dym tytoniowy, stres, zanieczyszczenie powietrza.

- Jak powinny się odżywiać osoby starsze chorujące na serce? U nich przeważnie występują inne współistniejące schorzenia.

- Przy współistniejących schorzeniach dieta powinna być ustalona przy wsparciu dietetyka, ponieważ pewne produkty wskazane w chorobach serca mogą być zdecydowanie nie wskazane przy współistniejącej chorobie. U osób starszych szczególnie trzeba zadbać o odpowiednią podaż płynów - wodę i naturalne soki warzywno-owocowe. I nie zapominajmy, że sprzymierzeńcem w leczeniu chorób serca jest aktywność fizyczna - osoby starsze nie powinny z niej rezygnować.

- Czy w chorobach serca można ratować się suplementami?

- Z założenia i definicji suplement diety to środek spożywczy, który ma uzupełniać dietę w witaminy, składniki mineralne lub inne substancje mające mieć efekt odżywczy. Jako dietetyk zdecydowanie będą za zbilansowaniem diety tak, aby jej uzupełnianie suplementami nie było potrzebne. Jeśli ze względu na stan zdrowia dostarczenie odpowiedniej ilości składników odżywczych jest utrudnione, należy rozważyć wzbogacenie diety w suplement, lecz sugerowałabym wybranie preparatu, który ma status leku. Takiego, który został poddany kontroli farmaceutycznej i jest produktem leczniczym, po którym spodziewamy się efektu terapeutycznego. Nadużywanie suplementów diety jest powszechne - i tu widzę niebezpieczeństwo.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Materiał oryginalny: Jak najlepiej się odżywiać. Czy serce można leczyć dietą? - Plus Dziennik Polski

Wróć na i.pl Portal i.pl