Ile wynosi emerytura nauczyciela? Czy nauczyciele na emeryturze muszą dorabiać? Sprawdzamy wysokość nauczycielskich emerytur

Kokosów nie ma. 2400 złotych - to przeciętna emerytura nauczyciela. Więcej otrzymują ci nauczyciele, którzy nie opuścili szkół tuż po osiągnięciu emerytalnych uprawnień. Nauczycielom, którzy mogą pochwalić się 40-letnim stażem pracy, na konto wpływa około 3000 złotych świadczenia (emerytura 3600 brutto).

Jak tłumaczą inspektorzy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, wysokość emerytury nauczycieli zależy od kwoty bazowej, która obowiązuje w dniu, od którego przyznana została emerytura, od podstawy wymiaru emerytury oraz okresów składkowych i nieskładkowych. ZUS obliczając emeryturę uwzględni część okresów nieskładkowych - nie więcej niż 1/3 tych, w których odprowadzane były składki.

Nauczyciel-emeryt może też otrzymać rekompensatę za pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w tym pracę nauczycielską. Tutaj jednak trzeba spełniać określone warunki: nauczyciel przed 1 stycznia 2009 r. pracował w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez co najmniej 15 lat, - nie ma ustalonego prawa do wcześniejszej emerytury, np. z Karty Nauczyciela, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego lub emerytury pomostowej. Musi też wystąpić z wnioskiem o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym.

Nauczyciele mogą przejść na emeryturę na ogólnych warunkach. Aby skorzystać z tzw. emerytury powszechnej, wystarczy osiągnąć odpowiedni wiek - wynosi on w przypadku kobiet 60 lat, a mężczyzn - 65 lat.
Podstawę obliczenia tej emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne. Uwzględnia ona waloryzację składek na koncie ubezpieczonego, waloryzację kapitału początkowego i kwoty środków zebranych na subkoncie. Wysokość świadczenia obliczamy, dzieląc tę kwotę przez wysokość średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Ten parametr ogłaszany w formie komunikatu Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", każdego roku do 31 marca.

Nauczyciele mają prawo do zakończenia pracy przed osiągnięciem wieku emerytalnego i pobierania świadczeń kompensacyjnych. Jak wynika z opublikowanej przez ZUS "Miesięcznej informacji o wybranych świadczeniach pieniężnych" tzw. kompensówkę w sierpniu 2022 roku pobierało 12,5 tysiąca nauczycieli. Jeszcze pół roku wcześniej takie świadczenie otrzymywało nieco ponad 14 tysięcy osób.

Przeciętna wysokość świadczenia kompensacyjnego w sierpniu 2022 wyniosła 2857,82 zł. Od stycznia wzrosła o około 200 złotych, i na podobnym poziomie utrzymuje się od marca tego roku. Prognozowaną wysokość takiego świadczenia można obliczyć, korzystając ze specjalnego kalkulatora na stronie internetowej ZUS.

Choć do pobierania świadczenia kompensacyjnego nie jest wymagane osiągnięcie wieku emerytalnego, osoby, które zamierzają skorzystać z "kompensówki, muszą również spełnić określone warunki, poza tym, że rozwiązały już umowę o pracę.
Wymagany jest okres składkowy i nieskładkowy, który wynosi 30 lat, w tym 20 lat pracy w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć w:

• publicznych i niepublicznych przedszkolach,
• szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,
• publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach, o których mowa w przepisach.

Konieczne jest też rozwiązanie umowy o pracę, a także osiągnięcie wymaganego wieku:

• kobiety: 55 lat; mężczyźni: 59 lat - w latach 2021-2022;
• kobiety: 55; mężczyźni: 60 lat - w latach 2023-2024;
• kobiety: 56 lat; mężczyźni: 61 lat - w latach 2025-2026;
• kobiety: 57 lat; mężczyźni: 62 lata - w latach 2027-2028;
• kobiety: 58 lat; mężczyźni: 63 lata - w latach 2029-2030;
• kobiety: 59 lat; mężczyźni: 64 lata - w latach 2031-2032.

Świadczenie kompensacyjne jest dość często mylone z emeryturą pomostową. Tymczasem emerytura pomostowa jest zupełnie innym świadczeniem i większości pracowników oświaty ono nie przysługuje. Do ubiegania się o emeryturę pomostową mają prawo tylko nauczyciele, wychowawcy oraz inni pracownicy pedagogiczni, zatrudnieni w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych albo ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich i zakładach poprawczych.

Do tego jeszcze trzeba spełniać szereg dodatkowych warunków. W pierwszym wariancie emerytury pomostowej jest to wiek co najmniej 55 lat (kobiety) i 60 lat (mężczyźni), co najmniej 20 lat (kobiety) i 25 lat (mężczyźni) okresów składkowych i nieskładkowych, przynajmniej 15-letni okres pracy na stanowisku pedagogicznym we wskazanych placówkach w pełnym wymiarze zajęć, a także wykonywanie przed 1 stycznia 1999 r. pracy na stanowisku pedagogicznym w szkole wymienionej w Karcie Nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć.

Drugi wariant, poza podobnym wiekiem i wymaganymi okresami składkowymi i nieskładkowymi, konieczna jest co najmniej 15-letnia praca na stanowisku pedagogicznym we wskazanych placówkach w pełnym wymiarze zajęć, jak również pracy na stanowisku nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć w tych placówkach po 31 grudnia 2008 r. W obu przypadkach konieczne jest też rozwiązanie umowy o pracę.

Zatrudnianie nauczycieli na świadczeniu kompensacyjnym w szkołach jest możliwe pod jednym warunkiem. Określa to przepis, który jest częścią nowelizowanej Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, która trafiła do podpisu prezydenta 16 stycznia 2023 r.

Jak czytamy, w art. 1 pkt 29 nowelizacji:

Do dnia 31 sierpnia 2023 r. przepisu art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych nie stosuje się w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w jednostkach, o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, na stanowisku:

1) nauczyciela języka polskiego lub nauczyciela prowadzącego dodatkową naukę języka polskiego, o której mowa w art. 165 ust. 7 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe;
2) nauczyciela innego niż wymieniony w pkt 1, jeżeli w dniu nawiązania z nauczycielem stosunku pracy do szkoły uczęszcza co najmniej jeden uczeń będący obywatelem Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1.

Oznacza, to, że pracę w szkole może wykonywać każdy nauczyciel, który jest na świadczeniu kompensacyjnym (przedemerytalnym), jeżeli szkoła spełnia następujący warunek:

• w dniu nawiązania z nauczycielem stosunku pracy do szkoły uczęszcza co najmniej jeden uczeń będący obywatelem Ukrainy, który przybył do Polski w wyniku agresji Rosji na Ukrainę.

Specustawa stanowi, że taka możliwość będzie istniała tylko do 31 sierpnia 2023 r.

9 lutego GUS opublikował dane potrzebne do obliczenia wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2023 roku. Wskaźnik jest wyższy, niż wstępne szacunki i wyniesie 114,8 proc. Każdy emeryt i rencista otrzyma z ZUS decyzję o nowej wysokości swojego świadczenia - nie trzeba składać wniosków o waloryzację tego świadczenia.

Rząd zapowiedział waloryzację kwotowo-procentową, a gwarantowana kwota podwyżki wyniesie 250 złotych brutto. Jeśli waloryzacja procentowa emerytury jest korzystniejsza, będzie w stosunku do niej zastosowany wariant procentowy. Do emerytur najniższych dodana ma być wskazana kwota.

Wysokość wybranych świadczeń od 1 marca 2023:

• 1588,44 zł - najniższa emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renta rodzinna i renta socjalna
• 1191,33 zł - najniższa renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy
• 1600,70 zł - świadczenie przedemerytalne
• 294,39 zł - dodatek pielęgnacyjny, za tajne nauczanie, dodatek kombatancki
• 2157,80 zł - kwota miesięczna uprawniająca do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji

Wielu nauczycieli szuka możliwości wcześniejszego zakończenia pracy przy tablicy - jak tłumaczą, są przemęczeni, wypaleni, a proponowane zmiany w prawie oświatowym powodują ogromny stres i poczucie niepewności. Część pedagogów próbuje się przebranżowić i odnaleźć w innym zawodzie, część wybiera świadczenia kompensacyjne, albo odchodzi na emeryturę w pierwszym możliwym momencie - choć ich macierzyste szkoły, przy brakach kadrowych, chętnie oferują im dalsze zatrudnienie.

"Emerycki budżet łatam udzielaniem korepetycji. Jako germanistka nie narzekam na brak chętnych. Teraz najwięcej telefonów jest od maturzystów, ale swoje umiejętności językowe chcą szlifować również przedsiębiorcy i wiele osób, które planują wyjazd do pracy za granicę" - mówi Alicja, emerytowana germanistka z Poznania.

Za godzinę indywidualnych lekcji, w zależności od lokalizacji, ale też przedmiotu, korepetytor dostaje średnio od 50 do 100 złotych.

Podobny sposób na zasilenie domowego budżetu ma Artur, świeżo upieczony emeryt-matematyk: "Chętnie pomagam w przygotowaniach do matury czy egzaminu ósmoklasisty. Jestem też takim pogotowiem matematycznym dla znajomych i znajomych-znajomych. Praca z jednym uczniem to prawdziwy komfort. A nawet przyjemność, bo ja nadal lubię uczyć."