II wojna światowa. Władysław Gnyś nad Żuradą zestrzelił pierwsze niemieckie bombowce

Patrycja Dziadosz
Patrycja Dziadosz
Był 1 września 1939 roku, kiedy tuż po godz. 7 rano pilot Władysław Gnyś ze 121. Eskadry Myśliwskiej Armii „Kraków”, pilotując myśliwca, strącił nad Żuradą koło Olkusza dwa niemieckie bombowe.

Choć od tamtej chwili minęło już 80 lat, mieszkańcy ziemi olkuskiej nadal pamiętają o tym bohaterskim wyczynie.

Władysław Gnyś tym wyczynem zapisał się na kartach historii jako pierwszy polski pilot, który w czasie II wojny światowej strącił niemieckie samoloty. To właśnie od tego momentu dla Olkusza rozpoczęła się wojna.

Spadły dwa bombowce

Mieszkańców całej okolicy obudził głośny ryk silników. Kiedy wyszli z domów, zobaczyli na niebie dziesiątki czarnych, nisko lecących samolotów. Potwierdził się więc najgorszy z możliwych scenariuszy: wojna. Jednak po jakimś czasie nad wioską przeleciał samolot bez skrzydła, zaraz za nim drugi.

- Bombowce leciały jeden nad drugim, bardzo blisko od siebie. Gnyś zestrzelił tego na górze, a kiedy ten spadał zahaczył o ogon drugiego samolotu i pociągnął go za sobą - wspomniał w jednym z wywiadów śp. Mieczysław Karwiński, żołnierz Armii Krajowej z Olkusza.

Bombowce spadły tuż obok siebie. Jeden z nich runął na stodołę. Kiedy okoliczna ludność zbiegła się na miejsce, we wrakach wciąż wybuchała amunicja. W kabinach znajdowało się pięciu martwych niemieckich lotników. Zwłoki szóstego z częściowo rozwiniętym spadochronem znaleziono tuż obok, zahaczone o ścięty pień drzewa. Ciała lotników pochowano na skraju lasu. Ekshumowano je na początku lat 40. XX wieku.

Niebywały wyczyn

Zestrzelone przez Gnysia samoloty były bombowcami typu Dornier Do 17 E z 77. Pułku Bombowego Luftwaffe.

- Na tamte czasy to był niebywały wyczyn w lotnictwie, żeby za jednym razem zestrzelić aż dwa samoloty wroga - mówił śp. Mieczysław Karwiński.

Gdyby nie spektakularna akcja polskiego pilota nie wiadomo, jak potoczyłyby się pierwsze dni wojny. Ponieważ po dokładnym przeszukaniu wraków polscy żołnierze wśród dokumentów znaleźli m.in. rozkaz ataku na Kraków i Olkusz.

Historycy przez lata nie byli pewni co do tego, czy zestrzelenie nad Żuradą było pierwszym w czasie II wojny światowej.

- Tego ranka odbywało się bowiem wiele powietrznych walk. W końcu badacze zgodnie ogłosili, że zasługi słusznie należą się Władysławowi Gnysiowi - wyjaśnia historyk z Olkusza Jacek Sypień.

Pamiętają o pilocie

Mieszkańcy Żurady by upamiętnić wrześniowe zwycięstwo polskiego lotnika, nadali szkole znajdującej się we wsi jego imię. Przed budynkiem stanął również pamiątkowy obelisk. Na ceremonii jego odsłonięcia w 1996 roku obecny był sam bohater. W szkole utworzono również specjalną salę z pamiątkami. Jej szczególnymi eksponatami jest fragment silnika jednego z zestrzelonych samolotów ze śladami dziur po kulach.

Również do dziś w niektórych gospodarstwach we wsi można znaleźć fragmenty wraków zestrzelonych bombowców. Części maszyn można oglądać także w Muzeum Pożarnictwa oraz w Muzeum Regionalnym PTTK w Olkuszu.

Władysław Gnyś w 1999 roku został odznaczony Orderem Odrodzenia Polski II klasy i awansowany do stopnia pułkownika. Rok później, 28 lutego 2000 roku zmarł i został pochowany na cmentarzu Osborn w Beamsville w Kandzie, gdzie mieszkał od czasów zakończenia wojny.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wideo

Materiał oryginalny: II wojna światowa. Władysław Gnyś nad Żuradą zestrzelił pierwsze niemieckie bombowce - Gazeta Krakowska

Wróć na i.pl Portal i.pl