Gorzka opłata od cukru. Ile zapłacimy więcej za słodkie napoje?

Zgodnie z propozycją Ministerstwa Zdrowia za napój z dodatkiem cukru producent dopłaci 70 gr od litra. Inne substancje słodzące to dodatkowe 10 gr, a w przypadku produktów z kofeiną, tauryną czy guaraną opłata wzrośnie o kolejne 20 gr. Taka konstrukcja opłaty zdaniem producentów i niezależnych ekspertów jest nieprzemyślana, a cała ustawa sprawia wrażenie napisanej naprędce propozycji. Razi w niej nieobjęcie opłatą np. słodyczy czy piw smakowych. W przypadku tych drugich wysokość akcyzy jest mniejsza od proponowanej opłaty, co oznacza że producentom napojów bardziej opłaca się fiskalnie dodać alkohol do produktu, niż produkować napoje bezalkoholowe. Z opłaty wyłączone są czekolady czy lody, które zgodnie z danymi wykorzystują 100 tys. ton rocznie cukru więcej niż wszystkie napoje razem. Eksperci wskazują również na inne absurdy.
„Z tego punktu widzenia problematyczny staje się status napojów podawanych konsumentom jako syrop (nieopodatkowany, jako że nie stanowi napoju w postaci gotowej do spożycia) zmieszany z wodą. Zasadne wydaje się pytanie, czy gotowy do spożycia napój sprzedany w takiej formie będzie podlegał opodatkowaniu? Jeżeli tak, to kto zostanie uznany za producenta, na którym ciąży obowiązek uiszczenia daniny – producent syropu, czy np. przedsiębiorca prowadzący punkt gastronomiczny, w którym przygotowano gotowy do spożycia napój? Niezależnie od tego, która wykładnia zostałaby uznana za właściwą, rezultat będzie absurdalny” – czytamy w stanowisku Związku Przedsiębiorców i Pracodawców na temat ustawy.
Podatek od cukru funkcjonuje obecnie w 7 krajach w Europie i jak wskazuje ZPP w żadnym nie przyniósł oczekiwanych skutków. Tym niemniej już teraz widać, że propozycja Ministerstwa Zdrowia może spowodować więcej złego niż dobrego. Konstrukcja opłaty sprawia, że producent może zwiększać ilość cukru dowolnie – opłata nie zależy bowiem od ilości cukru, a tylko samego faktu jego obecności w produkcie.
Nałożenie opłaty na niektóre artykuły, spowoduje substytucje mniej zdrowymi odpowiednikami. Bogaty w witaminę C nektar z czarnej porzeczki musi zawierać cukier, gdyż sam sok z tego owocu jest zbyt cierpki by pić go samemu. Narzucając opłatę bez patrzenia na specyfikę ich produkcji i inne właściwości będzie skutkowało wyparciem nektarów z rynku.
Zdaniem Instytutu Jagiellońskiego opłata zaproponowana przez MZ będzie miała dodatkowe implikacje ekonomiczne, w tym uderzenie przede wszystkim w portfel najuboższych.
„Regresywny charakter podatku od konsumpcji spowoduje relatywnie większą utratę dobrobytu mniej zamożnych gospodarstw domowych, gdzie żywność ma większy udział w koszyku wydatków. Wprowadzenie podatku spowoduje także wzrost popytu na tańsze produkty gorszej jakości” – podaje IJ we wnioskach z analizy Instytutu Jagiellońskiego pt. „Podatek cukrowy, a walka o zdrowie Polaków”.
„Zdecydowanie jednak sprzeciwiamy się próbom wykorzystywania narzędzi podatkowych do kształtowania nawyków żywieniowych Polaków. Jesteśmy przekonani, że tego rodzaju działania są nieskuteczne i uderzają w najmniej zamożne grupy konsumentów, które wskutek ich realizacji będą prawdopodobnie wybierać w sklepie tańsze produkty gorszej jakości. Między innymi z tego powodu projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z promocją prozdrowotnych wyborów konsumentów oceniamy zdecydowanie negatywnie” – uznaje natomiast ZPP.
Opłata cukrowa w założeniach miałaby funkcjonować od 1 kwietnia.