Dr Jarosław Matwiejuk: Władza dostała potężny oręż do walki z przestępcami

Minister sprawiedliwości ponownie ma być równocześnie prokuratorem generalnym. Tak zdecydowali posłowie. Słusznie?

Dr Jarosław Matwiejuk, konstytucjonalista i członek Krajowej Rady Prokuratury w latach 2010-11: Obecny model prokuratury w ocenie nie tylko demokratycznie wybranej większości sejmowej nie sprawdził się. Nowa ustawa o prokuraturze jest reformą systemową mającą na celu usprawnienie jej funkcjonowania i poprawę skuteczności. Przypomnę, że opinia publiczna krytycznie ocenia ciągnące się w nieskończoność prokuratorskie śledztwa dotyczące m.in. katastrofy smoleńskiej, Amber Gold, afery przeciekowej.

Co w praktyce oznacza połączenie takich funkcji?

Oznacza z jednej strony kolejny krok w kierunku budowy silnego i dobrze zorganizowanego państwa, a z drugiej znaczące wzmocnienie pozycji Ministra Sprawiedliwości. Władza wykonawcza otrzymuje potężny oręż do walki z przestępczością.

Poprzedni podział funkcji miał odpolitycznić prokuraturę. Teraz pojawiają się obawy, że politycy będą mogli naciskać na prokuratorów. Istnieje taka możliwość?

Żaden z modeli funkcjonowania prokuratury niestety nie daje 100 proc. gwarancji wyeliminowania nacisków polityków.

Czy spodziewa się Pan śledztw, które będą prowadzone pod dyktando ministra?

Prokurator generalny ma środki nadzoru i interwencji w prowadzone śledztwa. Jestem przekonany, że takie działania będą podejmowane i nie widzę jednak w tym nic złego, jeżeli ma to usprawnić walkę z przestępcami. Czasami warto, aby szef pobudzał do działania i osobiście nadzorował.

A jeżeli minister i prokurator generalny będzie używał tego instrumentu do walki z przeciwnikami politycznymi?

Nie sądzę. Zgodnie z konstytucją ponosi bowiem odpowiedzialność polityczną przed Sejmem, konstytucyjną przed Trybunałem Stanu, odpowiedzialność karną przed sądami. Ponadto ponosi odpowiedzialność w trybie wyborczym przed wyborcami i poprzez środki masowego przekazu, tzw. czwartą władzą, przed społeczeństwem. Pamiętajmy też, że wymiar sprawiedliwości sprawują niezależne sądy i niezawiśli sędziowie.

Czy szeregowi prokuratorzy będą niezależni?

W granicach określonych przez ustawę tak. Na straży niezależności będzie stała Krajowa Rada Prokuratorów złożona z wybranych przedstawicieli wszystkich jednostek organizacyjnych prokuratury.

Czy Zbigniew Ziobro będzie dobrym prokuratorem generalnym? Jest to postać jednak kontrowersyjna.

Wszyscy szczerze zainteresowani skutecznym zwalczaniem przestępczości życzą sobie, aby reforma prokuratury przyniosła efekty. Mam nadzieję, że minister sprawiedliwości uzbrojony w nowe rozwiązania ustawowe i pomny swoich osobistych doświadczeń z lat 2005-07, kiedy to pełnij już tę funkcję, będzie skutecznym prokuratorem generalnym.

Jak relacje na linii prokurator - minister sprawiedliwości rozwiązane są w innych krajach?

Zasadniczo obowiązują dwa modele. W pierwszym modelu, tzw. klasycznym, prokuratura jest podporządkowana władzy wykonawczej. Np. w Niemczech podporządkowana jest ministrowi sprawiedliwości czy w USA prezydentowi. Podkreślam, to rozwiązanie zdecydowanie dominuje w państwach demokratycznych. W drugim modelu prokuratura jest niezależna od władzy wykonawczej, np. w Polsce i pewnym stopniu w Anglii i Walii.