Czy premier nadzoruje KNF? Wątpliwości po dymisji szefa Komisji Nadzoru Finansowego. Politycy PiS mają różne opinie w tej sprawie

Jacek Sasin, poseł PiS, szef Komitetu Stałego Rady Ministrów stwierdził dziś w programie TVN24 "Rozmowy Piaseckiego", że konstrukcja Komisji Nadzoru Finansowego powoduje, że "nadzór premiera nie jest w pełni realizowany". Polityk komentował sprawę rzekomej propozycji korupcyjnej, jaką szef KNF Marek Chrzanowski miał złożyć biznesmenowi Leszkowi Czarneckiemu. Prowadzący wywiad Konrad Piasecki od razu zauważył, że w trakcie przesłuchania Donalda Tuska przed komisją śledcza ds. Amber Gold, jej przewodnicząca Małgorzata Wassermann udowadniała coś przeciwnego, niż mówił Sasin. Na to samo zwracali uwagę w internetowych komentarzach krytycy PiS.

5 listopada na posiedzeniu komisji ds. Amber Gold Małgorzata Wassermann pytała byłego premiera o bezpośredni i pośredni nadzór nad takimi instytucjami, jak ABW, KNF i UOKiK. Donald Tusk w odpowiedzi odsyłał ją do przepisów ustawy. Na konferencji prasowej po przesłuchaniu Tuska Wassermann podkreślała, że nadzór nad działalnością KNF sprawuje prezes Rady Ministrów, a "Donald Tusk nie panował nad tym, co się dzieje w Polsce. Nie panował nad w ogóle nad ministerstwami, którymi kierował. Nie panował nad instytucjami, które bezpośrednio nadzorował" - mówiła Wassermann.

W związku z wątpliwościami sprawdziliśmy jakie są uprawnienia premiera w wobec KNF. Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym (rozdz. 2 art. 3.3) wyraźnie mówi: "Nadzór nad działalnością Komisji sprawuje Prezes Rady Ministrów". Premier powołuje przewodniczącego KNF na pięcioletnią kadencję. Również premier powołuje zastępców przewodniczącego KNF na jego wniosek.
Komisja Nadzoru Finansowego przedstawia premierowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności w terminie do dnia 31 lipca następnego roku.
Precyzyjnie określone są również w ustawie okoliczności odwołania przewodniczącego: 1. Prezes Rady Ministrów odwołuje przewodniczącego Komisji przed upływem kadencji wyłącznie w przypadku: 1) prawomocnego skazania za umyślne przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, lub 2) rezygnacji ze stanowiska, lub 3) utraty obywatelstwa polskiego, lub 4) utraty zdolności do pełnienia powierzonych obowiązków na skutek długotrwałej choroby, trwającej dłużej niż 3 miesiące. 2. Kadencja przewodniczącego Komisji wygasa w razie jego śmierci lub odwołania. 3. W razie wygaśnięcia kadencji Przewodniczącego Komisji, do czasu powołania nowego przewodniczącego Komisji, jego obowiązki pełni Zastępca Przewodniczącego wskazany przez prezesa Rady Ministrów.

Według art. 5.1 w skład Komisji wchodzą przewodniczący, dwóch zastępców przewodniczącego i pięciu członków. A członkami Komisji są: 1) minister właściwy do spraw instytucji finansowych albo jego przedstawiciel; 1a) minister właściwy do spraw gospodarki albo jego przedstawiciel; 2) minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego albo jego przedstawiciel; 3) prezes Narodowego Banku Polskiego albo delegowany przez niego członek Zarządu Narodowego Banku Polskiego; 4) przedstawiciel prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Z ustawy o nadzorze finansowym wynika, że premier powołuje szefa KNF na 5-letnią kadencję. Może go odwołać w ściśle określonych okolicznościach. Komisja Nadzoru Finansowego przedstawia szefowi rządu sprawozdanie z działalności, ale jego nieprzyjęcie przez premiera nie daje mu podstaw do odwołania przewodniczącego KNF. Również aktualne oskarżenia wobec Marka Chrzanowskiego nie dawała premierowi prawa do jego odwołania. Szef KNF zrezygnował ze stanowiska sam. Premier może mieć wpływ na działalność Komisji Nadzoru Finansowego poprzez ministrów, którzy zgodnie z ustawą są członkami KNF.

- Nadzór premiera nad wieloma instytucjami państwowymi jest iluzoryczny, w zasadzie tylko nominalny, a uprawnienia delegowane są na kogoś innego, choć formalnie odpowiedzialność spoczywa na premierze – komentuje dla Agencji Informacyjnej Polska Press Janusz Jankowiak, główny ekonomista Polskiej Rady Biznesu. Zarówno przewodniczący, jak i wiceprzewodniczący KNF mają się charakteryzować nieposzlakowaną opinią i wysokimi standardami merytorycznymi i moralnymi. Praktyką jest, że premier forsuje na to stanowisko osobę, do której ma zaufanie - podsumowuje.

- Rząd ma swoich przedstawicieli w KNF, która jest instytucją, której w sposób świadomy dano dużą niezależność i wolność od bezpośrednich wpływów politycznych i rządu po to, by skutecznie czuwała nad depozytami i oszczędnościami ludności. Jej niezależność jest nadrzędna wobec bieżących interesów politycznych. Nadzór premiera jest nadzorem ogólnym – podkreśla w rozmowie z AIP ekonomista prof. Witold Orłowski.

Marka Chrzanowskiego na stanowisko przewodniczącego KNF powołała w 2016 r. premier Beata Szydło.