Budowniczy katedr i cywilizacja instant

Jak zauważył Boguś, kiedy się żyje obok, ikony powszednieją. Jak gdyby bliskość odkształcała spojrzenie. Wytwarza się wtedy mechanizm opisany w zdaniu, że trudno być prorokiem we własnym kraju. Ten cytat mówi o ludziach, ale najwyraźniej analogiczne prawo dotyczy też naszego stosunku do innych sfer.

Wydawało się, że Notre-Dame jest i zawsze będzie. Dopiero szalejące płomienie zachwiały tę pewność. Trudno było zachować spokój, jaki cechował prof. Marka Walczaka, który jako znawca europejskiej sztuki gotyckiej nie miał żadnych wątpliwości, że katedra przetrwa. Jak mówił, katedry od wieków przeciwstawiają się kataklizmom, ponieważ zostały wzniesione tak, żeby trwać. Thomas Büchi - chyba najlepszy dziś praktyk konstrukcji drewnianych - opowiada, jak przygotowywano więźbę dachową. „Około roku 1200 ścięto niemal 1500 wielowiekowych dębów. Ułożono je czubami w kierunku północy i pozostawiono na rok, aby leżąc odpoczęły. Potem ociosano je z kory i zanurzono na 25 lat w bagnach - to na wieki uodparnia na działanie grzybów i szkodników. Z mokradeł wyciągnięto je dopiero około roku 1225. Pnie pocięto i pozostawiono na kolejne 25 lat aby schły”.

Techniki tej budowniczy katedr nauczyli się od natury, która tworzy „czarne dęby”. Więźba bez problemu przetrwała stulecia; dopiero fatalny pożar sprzed tygodnia strawił ją niemal w całości. Jednak to nie tajniki warsztatu średniowiecznych mistrzów były najciekawsze. Najbardziej fascynujący w tym opisie jest… czas. A raczej stosunek ludzi do czasu. W XIII wieku ludzie nie żyli zbyt długo, a tworzyli dzieła, których wykonanie wymagało zgodnego wysiłku pokoleń. Ci, którzy rozpoczynali, wiedzieli, że nie zobaczą rezultatów. Niczego nie przyspieszali. Byli pewni, że to, co oni rozpoczęli, będzie kontynuowane przez następców przez dziesiątki albo i setki lat. Dlatego najwspanialsze - i najtrwalsze - dzieła ludzkości są projekcją wiary. I dorobkiem wspólnoty. Dzisiaj trudno wyobrazić sobie takie podejście i taką determinację. Nie ma idei, która zawładnęłaby wyobraźnią do tego stopnia, aby tworzyć jej materialne wcielenie przez wieki i na wieki. Nie wierzymy, że następcy będą kontynuatorami. Wszystko robić trzeba szybko, bo żyjemy w cywilizacji instant.

Cieszę się, że nasze miasto zgłosiło chęć pomocy przy restaurowaniu witraży. Choć w większości ocalały, wymagają pieczołowitej konserwacji, ponieważ wysoka temperatura zawsze stanowi zagrożenie, a szkody mogą być przesunięte w czasie. Notre-Dame jest dziedzictwem całej wspólnej Europy. Dobrze, że nie pozostaliśmy obojętni.