73. rocznica powstania w getcie warszawskim. "Dzień hołdu bohaterom, którzy walczyli o wolność"

- To dzień hołdu bohaterom, którzy chcieli walczyć o wolność. I nawet jeśli przewidywali, że będą umierać to chcieli umierać w walce z podniesioną głową. To dzień uczczenia godności, godnej postawy – mówił prezydent Duda.

Przypomniał, że w miejscu gdzie odbywała się uroczystość było warszawskie getto, w którym zamknięto "zwykłych polskich obywateli, którzy urodzili się i żyli na polskiej ziemi". - I nagle na świecie zrodziła się ideologia, która postanowiła najpierw zepchnąć ich na margines tylko dlatego, że byli Żydami, a potem odebrać im życie – mówił prezydent.

Jako przykład podał m.in. ustawy norymberskie w Niemczech i noc kryształową, która była pogromem Żydów na terenie Niemiec. - To było coś co działo się z w Europie zanim jeszcze wybuchła wojna. Ten proceder został zwieńczony niewyobrażalnym ludobójstwem, planowym unicestwianiem narodu. Czymś co dla nas współczesnych jest trudno wyobrażalne – mówił Andrzej Duda.

Podkreślił, że to co się działo w warszawskim getcie to nie było tylko ludobójstwo, ale było to odbieranie godności, upodlenie ludzi, zamknięcie ich za murami, głodzenie i oznakowanie. - Gdy przystąpiono do likwidacji getta, młodzi ludzie powiedzieli „Nie! Nie będziemy ginęli na kolanach. Będziemy umierali z podniesioną głową”. I zrobili to. Stanęli do bohaterskiej, choć z góry wiadomo, że beznadziejnej walki. Z góry mieli świadomość że nie wszyscy przeżyją, ale stanęli do pierwszego miejskiego powstania w Europie. Walczyli bohatersko – mówił Duda.

Prezydent zaznaczył, że wiele z osób uwięzionych w getcie mogło próbować ucieczki zamiast walki. Jednak wybrali powstanie. - Dlatego nie uciekli, że tu się wychowali, także na tej ziemi, w tradycji insurekcji, powstań, kiedy walczono o odzyskanie niepodległości. Wszędzie tam ginęli polscy żołnierze, wśród nich wielu Żydów, którzy Polskę uważali za swoją ojczyznę. To może ta tradycja która tchnęła z poezji Mickiewicza, z powieści Sienkiewicza, z poezji Słowackiego, która na pewno ich przenikała. To ona w jakimś stopniu kazała im chwycić za broń i stanąć do walki – oświadczył.

Podkreślił, że obecni przed pomnikiem Bohaterów Getta zabrali się, żeby „głośno powiedzieć "nie" dla dzielenia wspólnoty, "nie" dla dzielenia ludzi jakimkolwiek murem, bez względu na pochodzenie czy wiarę, "nie" dla upodlenia, "nie" dla łamania podstawowych praw ludzkich”. - Jesteśmy tutaj po to by pokazać że jesteśmy razem w geście solidarności. Jest to historia wspólnego życia na tych ziemiach Polaków i Żydów przez ponad tysiąc lat. To jest historia wzajemnego szacunku, żywej pamięci tych którzy walczyli za naszą wolność. Cześć i chwała bohaterom powstania w getcie warszawskim – zakończył prezydent.

Po wystąpieniu głowy państwa głos zabrała prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz. - Chylę czoła przed bohaterstwem żydowskich bojowników. Pozostawili nam jednak testament – sprzeciw wobec dyskryminacji - mówiła. Przypomniała, że jeszcze rok temu, podczas obchodów pod pomnikiem Bohaterów Getta Władysław Bartoszewski mówił, że istnieją wartości ponadczasowe, także zawarte w dekalogu. - To tolerancja, poszanowanie drugiego człowieka. Niestety odejście od tych wartości może się skończyć tragicznie – mówiła Gronkiewicz-Waltz.
Przypomniała, ze niedawno we Wrocławiu spalono kukłę Żyda. - Nie może tak być, że w kraju w którym działy się tak straszne rzeczy jest chociażby ciche przyzwolenie na tego typu postępowanie. Ze strony rządzących nie może być też cichego sprzeciwu wobec takich działań. Nasz sprzeciw musi być głośny i stanowczy, bo tego oczekują od nas Polacy – mówiła. Prezydent Warszawy oznajmiła, że dwa dni temu podpisała dokument, w którym burmistrzowie stolicy zadeklarowali, że Warszawa jest miastem otwartym dla każdego, niezależnie od rasy, światopoglądu, zaś antysemityzm "jest skierowany na kluczowe wartości każdego demokratycznego, pluralistycznego społeczeństwa".

Na koniec głos zabrała ambasador Izraela Anna Azari. - Za cztery dni minie rok od śmierci profesora Władysława Bartoszewskiego. Dokładnie rok temu mówił o poszanowaniu ponadczasowych wartości. Zaczęłam się zastanawiać, co będzie gdy umrą osoby będące świadkami powstania w getcie. Musimy pamiętać o tym wydarzeniu. Data rozpoczęcia powstania w warszawskim getcie stała się dla Izraelczyków jednym z najważniejszych symboli ich społeczeństwa i bohaterskiej walki o wolność – mówiła Azari.

Po zakończeniu przemówień delegacje rządowe i pozarządowe złożyły wieńce pod pomnikiem Bohaterów Getta.
Następnie uczestnicy przejdą przed pomnik Żegoty, Szmula Zygielbojma, Bunkier Anielewicza, na Umschlagplatz i do Enklawy Getta.

Głównym uroczystościom towarzyszy akcja „Żonkile”, która ma na celu upamiętnienie bohaterów powstania.

Jeszce przed rozpoczęciem głównych uroczystości, przy ul. Świętokrzyskiej 30 została odsłonięta tablica upamiętniająca Raula Wallenberga, który ocalił przed śmiercią ok. 100 tys. węgierskich Żydów. Z kolei na placu Grzybowskim otwarto wystawę poświęconą Wallenbergowi, pt. „Nie mógłbym postąpić inaczej”.

Powstanie w getcie warszawskim wybuchło 19 kwietnia 1943 r. i trwało do połowy maja. Było pierwszą akcją zbrojną tak o dużej skali podjętą przez żydowskie organizacje podziemne przeciwko Niemcom, jak również pierwszym miejskim powstaniem w okupowanej Europie.

Bezpośrednią przyczyną powstania była decyzja o likwidacji getta warszawskiego podjęta w ramach realizowanego przez hitlerowców planu zagłady europejskich Żydów.