16 książek o polityce

1. Cała filozofia jest tylko przypisem do Platona. Stawia on zasadnicze pytanie, na które do dzisiaj szukamy odpowiedzi: kto powinien rządzić, by panowała sprawiedliwość? Pytając o to, kto powinien rządzić, autor zastanawia się zarazem nad tym, co jest przyczyną zepsucia państw. Powiadał: państwa psują duże różnice dochodów między poszczególnymi grupami, egoizmy, żądza władzy, jak żądze użycia i zaspokojenia namiętności. Ale najgorsze są brak rozumu i nieumiejętność panowania nad sobą. A człowiek rozumny to ten, który jest w stanie wyjść poza przeciętność, zwietrzałe opinie i samodzielnie szukać dobra. Na niezależność, uczciwość, twierdzi Platon, stać tylko filozofów. Oni byliby najlepszymi władcami, gdyby tylko zechcieli. Cóż, nigdy tak się nie stanie i dlatego skazani jesteśmy na wieczne powtarzanie się tych samych kiepskich form ustrojowych, tych samych ludzkich błędów i kryzysów.
Platon "Państwo"

2. Od Arystotelesa dowiedzieliśmy się, że jesteśmy stworzeni do życia politycznego. Pojęcie polityki znamy z Grecji. Potrzebujemy polityki, czyli państwa, które służy ludzkiemu szczęściu. Szczęściem jest posiadanie przyjaciół, rodziny, pieniędzy, ale przede wszystkim właściwego charakteru, dobrego wychowania i rozumu. Państwo powinno współdziałać w dziele wychowania i kształcenia, a dzięki temu, że obywatelom daje możliwość współdecydowania o losie wspólnym, rozwija w nich zmysł polityczny. Ludzie, którzy rozmawiają o polityce, którzy zabierają głos na publicznych zgromadzeniach, głosują, pełnią urzędy, mogą w sobie rozwinąć właściwy politycznym związkom rozsądek.
Arystoteles "Polityka "

3. Machiavelli uważał, że władcy nie wolno wybaczyć tchórzostwa i niewiedzy. Książę, który boi się podejmować trudnych decyzji, którego nie stać na odwagę w boju i w życiu obywatelskim, zasługuje na wyśmianie. Twardość przystoi władcy, nawet jeśli polityk musi działać zdecydowanie i brutalnie. Księciu nie wolno nie wiedzieć, jakich pułapek w życiu unikać, nie wolno mu słuchać pochlebców, nie wolno nie wiedzieć, kiedy być ostrożnym, kiedy chytrym, a kiedy gwałtownym. Musi być rozumny jak lis i dzielny jak lew. A rządzić ma dobrze nie dlatego, by sobie i sojusznikom dogodzić, ale dla dobra państwa. Celem jest zawsze siła i dobro państwa. Reszta to skuteczne środki.
Niccolò Machiavelli "Książę"

4. Thomas Hobbes uważa, że ludzie, jak tylko nie trzymają ich w karbach surowe prawa i stojący na straży porządku urzędnicy państwa, zaraz zaczynają ze sobą walczyć. Walczą o życie, o pieniądze, o sławę, o zaszczyty. Gotowi użyć wszelkich środków dla osiągnięcia swoich zamierzeń. Gotowi zabijać i niszczyć. Dlatego potrzebujemy państwa. A jego podstawowym celem - wierzymy w to do dzisiaj - jest zapewnienie wszystkim ludziom bezpieczeństwa, prawa do życia. Po to, by żyć, by korzystać z życia, jesteśmy gotowi zrezygnować z części wolności, uważając, że lepszy spokój i policjant za rogiem domu niźli nieustanna trwoga i lęk przed sąsiadem.
Thomas Hobbes " Lewiatan"

5. W roku 1831 Tocqueville odkrył w Ameryce przyszłość świata w doświadczeniu demokracji. Zapowiadał nadejście epoki powszechnej równości i gospodarczej aktywności. Od teraz będą się liczyły małe ambicje, czyli pieniądze. Zapowiadał, że ludzi przestanie obchodzić los ich państwa, regionu, gminy. Obojętni na sprawy wspólne oddadzą władzę urzędnikom. A ci chętnie przejmą władzę i biurokracja zapanuje nad demokracją. Ustrój zrodzony z pragnienia wolności i niezależności zamieni w ustrój, w którym ludzie zajęci sobą oddadzą władzę scentralizowanemu państwu. A państwo potrafi już ludzi usidlić za pomocą zawiłych regulacji.
Alexis de Tocqueville "O demokracji w Ameryce"
6. Marks uważał, że kapitalizm upadnie, gdy obejmie cały świat. Wówczas rynek, dzieląc ludzi na właścicieli i robotników, nie będzie miał granic. Wszędzie będzie rządziła zasada popytu i podaży i wszędzie narody podzielą się na dwie wrogie sobie klasy. Wtedy okaże się, że ważniejsza dla ludów będzie nie przynależność do narodu, religii, ale położenie gospodarcze. Kapitalizm upadnie, gdy kryzysy pokażą, jak jest nieracjonalny. Kryzysy nie tylko demaskują kapitalizm, ale również sprawiają, że robotnicy biednieją. Ktoś musi zapłacić za brak zbytu na towary, za błędne decyzje przedsiębiorców. Gdy robotnicy nie będą mieli nic do stracenia poza własną biedą, wybuchnie rewolucja.
Karol Marks i Fryderyk Engels "Manifest komunistyczny"

7. Wolność wymaga odwagi i siły oryginalności. Wolności zagrażają po pierwsze tyrani, despoci, cenzorzy. Tych w historii nie brakowało i nigdy nie zabraknie. Kandydatów do rozkazywania jest bardzo wielu. Po drugie, wolności zagraża zbiorowy konformizm. Europejczycy upodabniają się do siebie i nie lubią ludzi odmiennych. Nie cenią oryginalności. Nie cierpią opinii innych niż te, których ich w młodości wyuczono i które w kółko powtarzają. Tymczasem nic twórczego i postępowego nie zrodzi się bez niespokojnych duchów, bez ludzi poszukujących. Dlatego możemy powiedzieć: wolność ma dwóch wrogów, ten społeczny jest paradoksalnie trudniejszy do pokonania.
John Stuart Mill "O wolności "

8. Demokracja jest ustrojem zgodnym z tradycjami Zachodu, ale po to, by ją zachować, musimy od niej mniej wymagać. Demokracja nie oznacza, że rządzi lud. Demokracja polega w praktyce na tym, że lud co cztery, pięć lat wskazuje na elitę i partię polityczną, która ma nim rządzić. Dobra władza nie polega na tym, że zajmuje się sprawami każdego człowieka, ale na tym, że zostawia swoich obywateli w spokoju, by zajmowali się sami ważnymi dla siebie sprawami. Schumpeter twierdzi, że demokracje pozostają zwykle rządami zawodowych polityków. Kluczem do demokracji nie jest frazes: rządy ludu, ale rządy elit nad ludem za jego zgodą.
Joseph A. Schumpeter "Kapitalizm, socjalizm, demokracja"

9. Uchodzi za jednego z najlepszych angielskich pisarzy. Zapewne słusznie. Jego portrety osób, opisy obyczajów, jego rozważania na temat polityki są absolutnym majstersztykiem. Wypowiada je wielka osobistość. Jest to głos prawdziwego konserwatysty. Był realistą w polityce. Wiedział, że o losach narodów i państw decydują siła i determinacja. Ale zarazem był politykiem zasad. Wierzył w Anglię, w wolność. Jako pierwszy w krajach zachodnich mąż stanu zrozumiał, jakim zagrożeniem mogą być dla świata komunistyczna Rosja oraz hitlerowskie Niemcy. Od Winstona Churchilla można się także nauczyć pogody ducha i szerokiego spojrzenia na świat.
Winston Churchill "Dzienniki"

10. Orwell uważał się za lewicowca. Walczył w Hiszpanii w 1937 r. przeciw monarchistom, ale uciekł do Anglii, obawiając się komunistycznych rzezimieszków. Znaczna część jego kolegów z wojska zginęła potem w kazamatach bolszewickich. Wtedy zrozumiał, że wolności i socjalizmowi zagraża mniej prawica, a bardziej totalitarni ideologowie. Po wojnie napisał najlepszą powieść o totalitaryzmie. Nosi tytuł "Rok 1984". Opisywał w niej świat opanowany przez trzy superimperia toczące bez przerwy ze sobą wojny. Te imperia są rządzone przez Wielkich Braci za pomocą terroru i kontroli umysłu. Są wszechwładne. Nie ma przed nimi ucieczki.
George Orwell "Rok 1984"

11. Kołakowski jest jednym z największych żyjących filozofów. Najwięcj pisał o religii, sektach, filozofach chrześcijańskich. Jest człowiekiem bardzo odważnym. W sposób wyjątkowo celny opisał historię idei socjalistycznych i publicznie, w czasach komunizmu, poddał ten system gruntownej krytyce. Uważa się za socjalistyczno-konserwatywnego liberała. Jest socjalistą, bo wierzy w sprawiedliwość społeczną. Jest liberałem, bo ceni wolność i państwo praworządne. Jest konserwatystą, ponieważ ceni wielkość w kulturze i uważa, że nauce i filozofii potrzebna jest hierarchia.
Leszek Kołakowski"Czy diabeł może być zbawiony?"
12. Wat był trudnym i wielkim poetą. Przeszedł bolesną drogę. Przez krótki czas komunizował, a swój akces do ruchu proletariackiego uważał za błędny i sądził, że swoim więziennym życiem musi to odpokutować. W 1940 r. aresztowała go we Lwowie sowiecka bezpieka. Do Polski powrócił w 1946 r. Po październiku znalazł się na emigracji, gdzie zaprezentował, moim zdaniem, wyjątkowo głębokie analizy sowieckiego systemu władzy, stalinizmu i sowieckiego języka. Jego rozmówcą był Czesław Miłosz. Wat jest jednym z najwrażliwszych świadków strasznego stulecia, w którym idelogie uzasadniały terror i masowe zabójstwa.
Aleksander Wat "Mój wiek"

13. Amerykański polityk, którego wychowała XIX-wieczna Europa. Analizując system polityczny powstały po kongresie wiedeńskim w roku 1815, doszedł do wniosku, że kluczem do stablizacji jest poszukiwanie zasady równowagi sił i wzajemnego uzależniania. W polityce światowej nie ma miejsca na wyzwalanie uciemiężonych narodów, na prawa człowieka. Będąc sekretarzem stanu za rządów prezydenta Nixona, dogadywał się zarówno z Chinami, jak z ZSRR. Miał pesymistyczny pogląd na naturę stosunków międzynarodowych, przyszłość i postawił polityce cel poważny, ale minimalistyczny: zachowanie światowego pokoju.
Henry Kissinger "A World Restored"

14. Monachijski socjolog twierdzi, że żyjemy w okresie całkowitego zerwania z tradycją, z dawnymi podziałami społecznymi. Naszą rzeczywistość tworzą technologia, nauka, skomplikowane systemy abstrakcyjne. Do niedawna wierzyliśmy, że nowoczesna wiedza pozwala nam lepiej kontrolować rzeczywistość. Tymczasem jest z  tym coraz trudniej. Skutki uboczne rozwoju wywołuje ryzyko, nad którym nie panujemy. Chodzi tu zarówno o zanieczyszczenie środowiska, jak i rozprzestrzenianie się technologii wojskowych. Postęp nie oznacza, że wiemy lepiej, ale raczej że produkujemy coraz więcej sił, nad którymi nie mamy kontroli.
Ulrich Beck "Społeczeństwo ryzyka"

15. Londyński politolog i socjolog powiada, że proces indywidualizacji się radykalizuje. Każdy z nas staje przed koniecznością wyboru właściwego stylu życia, kariery, modelu rodziny, wychowania dzieci. Tradycja ma nam niewiele do powiedzenia, niewiele też mogą nam pomóc starsze pokolenia. Ten wybór siebie jest coraz trudniejszy i wymaga od jednostek większej refleksyjności i wiedzy, samodzielnego poszukiwania swojej drogi życiowej. Musimy zapewnić sobie niezbędne psychologiczne poczucie bezpieczeństwa. Potrzeba ta jest zaspokajana przez nadmierną ilość i wręcz kult różnych działań terapeutycznych. Robią one wrażenie fałszywych religii.
Anthony Giddens "Nowoczesność i tożsamość"

16. Brytyjskiemu historykowi udało się scalić w jedną opowieść nasze ostatnie europejskie sześćdziesiąt lat. Zaczął od razu po wojnie i przedstawił historię polityczną naszego kontynentu pełną napięć - jak w czasie kryzysu kubańskiego czy berlińskiego. Jest tu opowieść o powstawaniu NATO i Unii Europejskiej, ale znaleźć można również historię zmian społecznych. Wszak Europa przez ostatnie pięć dekad dokonała największego skoku cywilizacyjnego, stając się najzamożniejszą i najstabilniejszą częścią świata. Jest tu również nasza cząstka Europy z Solidarnością i transformacją ustrojową. Porywająca lektura dla każdego, kto chce zrozumieć.
Tony Judt "Powojnie"