13. dzieci utonęło w Wiśle w Kazimierzu Dolnym. Rocznica wielkiej tragedii sprzed 55 lat

Dla piątoklasistów najbardziej wyczekiwanym punktem wycieczki do Kazimierza Dolnego była kąpiel w Wiśle. Tym bardziej, że 23 czerwca 1961 roku było gorąco. Do Wisły dzieci weszły na wysokości kamieniołomów, pod opieką jednej nauczycielki, dwie inne zostały na brzegu.

- Ja z koleżanką rozłożyłyśmy sobie koc przy brzegu. Nagle usłyszałam krzyk. W wodzie było widać tylko podniesione w górę ręce. Jeden pisk był na brzegu, a drugi pisk był w rzece - mówi Marianna Chmielewska z domu Stępniak, w 1961 roku uczennica klasy V B Szkoły Podstawowej nr 17 przy ul. Krochmalnej w Lublinie.

12-letni Stanisław był w wodzie, kilka metrów od topiących się. - Jeszcze dziś gardło mi ściska, jak o tym mówię. Po 55 latach mogę odtworzyć każdy szczegół tego zdarzenia - przyznaje dziś pan Stanisław.

Dziecko, które zaczęło się topić pierwsze, nauczycielka Jadwiga H. zdołała wyciągnąć z wody. - Później jeszcze skoczyła do rzeki po chłopaka, który dłużej niż inni utrzymywał się na wodzie. Uratowała go. W tej panice inne dzieci szły za nauczycielką - opowiada pan Stanisław.

- W tym czasie ciągle byliśmy z kolegą w wodzie, piasek zaczął nam się usuwać pod nogami. Zaczęliśmy wołać tych, którzy byli jeszcze na płyciźnie i się nie topili. Wyszliśmy na brzeg - relacjonuje. I mówi też, że widział statek wycieczkowy przepływający w tym czasie Wisłą, nie zmienił on jednak kursu.

Pani Marianna zapamiętała, że najpierw na brzeg przybiegli mężczyźni od strony kamieniołomów.

- Ciągle widzę dwie dziewczynki, które w wodzie trzymają się za ręce. Wcześniej miały takie dmuchane kółka na sobie, ale zdecydowały się je zdjąć - opowiada pan Stanisław.
Na początku nie wiadomo było, ile dzieci porwała woda. Nauczycielki kazały uczniom wejść do autokaru i usiąść na swoich miejscach. Zaczęły robić listę obecnych, licząc też puste miejsca. - Zorientowałam się, że nie ma Eli, mojej koleżanki z ławki. W autokarze także siedziałyśmy razem. Ona nie planowała wchodzić do wody... - mówi Marianna Chmielewska.

Autokar pojechał na rynek w Kazimierzu. To tam wkrótce zaczęli przyjeżdżać rodzice uczniów z Lublina. Taksówkami, żeby na miejscu być jak najszybciej. Telegram o tragedii został wysłany z Kazimierza do szkoły, w której właśnie trwało zakończenie roku szkolnego.

- Na początku moi rodzice dostali informację, że nie ma mnie na liście dzieci, które żyją. Tata wsiadł do taksówki, był jednym z pierwszych, którzy przyjechali z Lublina. Jak mnie zobaczył, poczuł ulgę, to była ogromna radość - mówi nasz rozmówca. - Do pomyłki doszło dlatego, że nie wiedziałem o liczeniu nas w autokarze. Po wyjściu z wody wspięliśmy się z kolegą na zbocze kamieniołomu, żeby zobaczyć wszystko z góry - dodaje.

Jedna z matek weszła do autokaru, gdy stał on jeszcze na rynku. Wołała swoje dziecko po imieniu, ale nikt jej nie odpowiedział.

- W autokarze siedzieliśmy w milczeniu. Mieliśmy nie wysiadać - dodaje pani Marianna.

- Nad rynkiem unosił się jeden krzyk. Słyszałem go, jak biegłem do domu znad rzeki, po tym, jak zobaczyłem w wodzie dwa ciała. To były dziewczynki, które ciągle trzymały się za ręce, woda je niosła - wspomina Krzysztof Doraczyński z Kazimierza Dolnego, który w czerwcu 1961 roku miał dziesięć lat.

Kurier Lubelski po tragedii pisał: „Wszystkie trzy nauczycielki zrozpaczone, głęboko przeżywają tragedię”. Dalej czytamy, że nauczycielka, która poprowadziła dzieci do wody, próbowała się utopić, ale powstrzymał ją milicjant.

Przed szkołą w Lublinie zgromadził się tłum. Autokarem wrócili uczniowie, których rodzice nie zabrali z Kazimierza osobowymi autami.

Marianna Chmielewska z domu Stępniak: - W Lublinie zobaczyłam babcię Eli. Pamiętam, że bałam się do niej podejść, ale w końcu to zrobiłam. Powiedziałam jej, że nie wierzę, że Ela nie żyje.

Lublin był wstrząśnięty tragedią. Na pogrzeb dzieci ze Szkoły Podstawowej nr 17 przyszły tłumy. Msza żałobna była odprawiona w kościele pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus przy ulicy Krochmalnej. Uroczystość opóźniła się, bo w tym czasie zostało odnalezione ciało ostatniej ofiary, chłopca. Zapadła decyzja, że żałobnicy zaczekają, aby wszystkie dzieci mogły być pochowane razem. Trzynaście białych trumien było przewiezionych na cmentarz przy Lipowej na samochodach wypożyczonych przez FSC.

Na pogrzebie były też dzieci, którym udało się wrócić z wycieczki. Pani Marianna mówi o tym dniu ze łzami w oczach.

- W nowym roku szkolnym nasza klasa jeszcze się zmniejszyła, bo rodzice przenosili dzieci do innych szkół. To, co się stało na wycieczce do Kazimierza Dolnego, było tematem tabu. O tym się nie mówiło - podkreśla pani Marianna.

- Z mojej klasy utonęły cztery osoby: Marysia i Ewa, które zawsze trzymały się razem; Ela, z którą siedziałam w ławce i Czesio, taki spokojny chłopak - dodaje.

W piątek na korytarzu Szkoły Podstawowej nr 17 została odsłonięta tablica ku ich pamięci.

- Zależało nam na tym upamiętnieniu, chociaż mieszkańcy, szczególnie bliscy tych dzieci, nie chcą mówić o tym, co się stało. To nadal zbyt trudne - mówi Beata Kwiatkowska, obecna dyrektorka SP nr 17.