Na szlaku dolnośląskich miast

Kolejna wycieczka, z cyklu "Poznaj Dolny Śląsk", z przewodnikiem Jolantą Furyk prowadzi w rzadziej odwiedzane okolice - do Strzegomia i Rogoźnicy, do Muzeum Gross-Rosen. Niestety, oprócz zamków, pięknych pałaców, ogromnych budowli sakralnych mamy na Dolnym Śląsku i takie miejsca: smutne, skłaniające do refleksji i zadumy. Miejsca, o których nie powinniśmy zapominać ani ich omijać.

Obóz Gross-Rosen powstał w sierpniu 1940 r. jako filia KL Sachsenhausen. Jego więźniowie przeznaczeni byli do ciężkich prac w poblis-kich kamieniołomach granitu. W 1941 r. został on samodzielnym obozem koncentracyjnym. Już wkrótce zasłynął wśród więźniów jako jeden z najcięższych. Mordercza praca przez 12 godzin, głodowe racje żywnościowe, brak opieki lekarskiej, maltretowanie więźniów - powodowały dużą śmiertelność.

W 1944 r., w wyniku stałej rozbudowy, obok centrali w Gross-Rosen powstały liczne filie (około 100), zlokalizowane głównie na Dolnym Śląsku. Do największych należały obozy: we Wrocławiu, Jelczu, Brzegu Dolnym i Kamiennej Górze. Ogromne znaczenie miał w całej tej sieci zespół podobozów w Górach Sowich. Jego więźniowie pracowali przy budowie kompleksu Riese (m.in. w Walimiu, Rzeczce, Osówce, Książu).

Przypuszczalnie przez obóz Gross-Rosen przeszło około 125 tysięcy więźniów. Odbywały się tam również egzekucje (2500 radzieckich jeńców wojennych). Najliczniejsi wśród więźniów byli Żydzi, Polacy i Rosjanie.

Liczbę ofiar szacuje się na 40 tysięcy osób. Po wyzwoleniu teren zniszczonego obozu uporządkowano, w latach 50. wzniesiono pomnik-mauzoleum. Od 1983 r. opiekę nad tym terenem sprawuje Muzeum Gross-Rosen. Miejsce pięknie położone, na odludziu, tuż za wsią Rogoźnica. Wokoło wzgórza i pola, w oddali widać ścianę lasu, cisza, spokój... Po barakach pozostały tylko fundamenty, obok pusty plac apelowy. Zachowała się główna brama obozowa do dzisiaj budząca niewytłumaczalny niepokój...
W sąsiadujących z nią barakach muzeum zaprezentowało wystawę o historii obozu i tragedii ludzi, którzy byli tam więzieni. Po obejrzeniu filmu, zwiedzeniu obozu z przewodnikiem muzealnym i po krótkim spacerze do kamieniołomów, gdzie więźniowie pracowali, uczestnicy wycieczki udadzą się do Strzegomia.

Przejeżdżając obok tego miasta, trudno nie zauważyć potężnej sylwety kościoła świętych Piotra i Pawła - jednej z największych gotyckich świątyń Dolnego Śląska. Jej budowa trwała dwa wieki - XIV-XVI . Kościół wielokrotnie był niszczony, odbudowywany i wciąż wzbogacany nowym wyposażeniem. Będąc w środku, każdy poczuje się malutki, patrząc na wysoko uniesione sklepienie nawy (ponad 26 m wysokości) i ogrom ołtarza głównego. Można sobie wtedy wyobrazić, co mógł czuć człowiek średniowiecza, ale o to przecież budowniczym chodziło.

Strzegom ma długą i bogatą historię, sięgającą czasów piastowskich. Lokacji miasta dokonała w XIII w. księżna Anna, wdowa po Henryku Pobożnym. Liczne fundacje klasztorne, sprowadzenie tam rycerskiego zakonu joannitów, benedyktynek i karmelitów przyczyniło się do wzrostu znaczenia miasta. Po upływie wieków inny czynnik spowodował dynamiczny rozwój Strzegomia - bogate złoża granitu i bazaltu.

Na początku 1945 r., w wyniku walk o miasto, uległo ono niemal całkowitemu zniszczeniu. Potem nastąpiła odbudowa, wymiana ludności i ponowny rozwój oparty głównie na eksploatacji jednych z największych w Europie złóż granitu. Z dawnych murów obronnych zachowały się jedynie fragmenty z Basztą Dziobową w parku miejskim.

Jako jedyny średniowieczny fragment zabudowy Rynku możemy dzisiaj obejrzeć Wieżę Targową, a nawet się na nią wspiąć (ponad 35 m), by stamtąd podziwiać panoramę współczesnego miasta i jeszcze czytelny przebieg murów obronnych, dający nam wy-obrażenie o mieście średniowiecznym.

Na spacer po Strzegomiu, w czasie którego będzie można poznać jego historię i różne ciekawostki, zaprasza Oddział Wrocławski PTTK - 28 lutego, Rynek-Ratusz 11/12, III p., tel. 071-344-39-23.